O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti tariх fakulteti, Tarix kafedrasi Tarix mamlakatlar va mintaqalar boyicha

O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI ОLIY VA O’RTA MAХSUS TA’LIM VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI Tariх fakulteti, Tarix kafedrasi Tarix mamlakatlar va mintaqalar boyicha talim yonalishi Mavzu: Katqal’a va Voyangan yodgorliklarining arxeologik jihatdan o’rganilishi Bajaruvchi: Qurbonov Diyor Rahbar: t.f.n. Q. Masharipov Urganch shahri 2014-yil

Mundarija: Kirish. I – Bob. Shovot Katqal’a yodgorligining yozma manbalarda aks etishi va arxeologik jihatdan o’rganilishi. 1.1. Katqal’a yodgorligi haqidagi ma’lumotlarning yozma manbalarda aks etishi. 1.2. Katqal’a yodgorligining arxeologik jihatdan o’rganilishi. 1.3. Yozma manbalar ma’lumotlarining arxeologik tadqiqotlar ma’lumotlari bilan qiyosiy tahlili. II – Bob. Voyangan yodgorligining yozma manbalarda aks etishi va arxeologik jihatdan o’rganilishi. 2.1. Voyangan yodgorligi haqidagi ma’lumotlarning yozma manbalarda aks etishi. 2.2. Voyangan yodgorligining arxeologik jihatdan o’rganilishi va yozma manbalar ma’lumotlari bilan qiyosiy tahlili. Xulosa. Foydalanilgan manbalar va adabiyotlar ro’yxati.

Mavzuning dolzarbligi. Xorazm vohasida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar jarayonida topilgan sopol idishlar, tangalar va buyumlarga asoslanib, Xorazmda dexqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq munosabatlari ham yuksak darajada rivojlanganligining guvohi bo’lamiz. Ammo shu bilan birga bu borada hali to’laqonli o’rganilmagan yozma manbalar va arxeologik yodgorliklar ham anchagina. Jumladan, Shovot tumanidagi Katqal’a va Voyangan yodgorliklari tarixini o’rganish Xorazm tarixining o’rganilmagan sahifalarini yoritishda juda ahamiyatlidir. SHu sababdan bu yodgorliklarining tarixini yoritish nihoyatda muhim ahamiyatga ega vazifalardan biri hisoblanadi. Zero, ular tarixini o’rganish natijasida xalqimizni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, yoshlarni o’lkashunoslikdan puxta bilim va ko’nikmalarga ega qilish zaruriyati biz tanlagan mavzuning ham nazariy, ham amaliy jihatdan dolzarbligini asoslaydi.

Mavzuning o’rganilganlik darajasi. Mavzuni o’rganish dolzarb muammo sifatida ko’pdan beri tan olinadi. Ya’ni, ko’pchilik olimlar, tadqiqotchilar, arxeologlar va sayyohlar tomonidan qisman o’rganilib, turli xil taxminlarga kelingan. Ammo, yakuniy fikrlar to’liq asoslantirilmagan. SHuni aytish lozimki, Xorazmdagi Ayozqal’a, Jonbosqal’a, Qo’yqirilgan qal’a va boshqa qadimiy istehkomlar o’rganilish darajasida Voyangan va Katqal’a yodgorliklari tadqiq etilmagan. Zero, bunga to’sqinlik qiluvchi ba’zi omillar ham borki, ular yodgorliklarda tadqiqot ishlari olib borilishini qiyinlashtiradi. Jumladan, bu hududda yer osti suvlarining balandligi hamda hozirgi kunda yodgorliklarning aholi tomonidan yo qabriston sifatida, yo turli axlatlar tashlanadigan hudud sifatida foydalanilayotganligi ana shunday to’siqlardan hisoblanadi. SHuning uchun, ushbu bitiruv malakaviy ishda nafaqat Katqal’a va Voyangan yodgorliklari tarixi balki, Yormish tarixiy hududi va unga kiruvchi boshqa tarixiy yodgorliklar tarixini ham to’liq o’rganish maqsad qilib olindi.