O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

O„tkir jigar yetishmovchiligi
. Kasallikning og‗ir turlarida jigar 
yetishmovchiligini kuchayishi va jigarda nekrotik jarayonlarni ortishi belgilarini
barvaqt aniqlash va kompleks baholash juda muhim. Bular – muskullarda umumiy 
holsizlikni kuchayishi, bosh aylanishi, apatiya, anoreksiya, ko‗ngil aynishi, qayt 
qilishni tezlashuvi, bemorlarda asossiz hayajon va qo‗zg‗alish, xotirani buzilishi, 
terida sariqlikni ortib ketishi; jigar o‘lchamlarini kichrayishi, uning qirrasida 
og‗riqni kuchayishi; gemorragik sindromni paydo bo‗lishi (terida petexial toshma, 
burundan qon oqishi, in‘eksiya joylarida qon quyilishi, bemor ahlatini qora rangda 
kelishi, qon quyqasi bilan qayt qilish); shish – assit sindromini paydo bo‗lishi 
(tovonda va boldirni pastki uchdan bir qismida shishlar, assit); xaroratning 
ko‗tarilishi, taxikardiya, neytrofil leykotsitoz; umumiy bilirubinni, shu jumladan 
bog‗lanmagan 
fraksiyaning 
ortishi; 
xolesterin miqdorini 2,6 mmol/l. dan 
pasayishi, 
sulema 
titrini 
1,2 
ml.dan 
pasayishi; 
ayniqsa 
koagulogrammadagi
chuqur o‗zgarishlar - rekalsifikatsiya va 
qonni ivishi vaqtini cho‗zilishi, plazmani 
geparinga 
tolerantligini 
pasayishi, 
protrombin indeksini 50% dan pasayishi, 
trombotsitlar sonini 100 mingdan kamayishi 
- juda muhim xisoblanadi.
Rasm 13. Teri va sklerani sariqligi. 

---

119 
(shaxsiy kuzatuv) 
Jigarda distrofik va yallig‗lanish jarayonlarini kuchayishi klinik jihatdan 
o‗tkir jigar ensefalopatiyasi (O‘JE) sindromi bilan ifodalanuvchi o‗tkir yoki nim 
o‗tkir nekrozli o‗tkir jigar yetishmovchiligiga olib keladi. O‗tkir jigar 
yetishmovchiligini 4 ta bosqichi aniqlanadi: I-II – bosqich – prekoma, III-IV 
bosqich - koma. I – bosqich (O‘JE- 1) bemorni xushi va psixikasini o‗rtacha 
buzilishlari bilan izohlanadi. Asteniya va adinamiya kuchayib boradi. Bemorni 
kayfiyati o‗zgaruvchan bo‗lib, apatiya eyforiya bilan almashadi. Bemorlar o‗zlarini 
tutishlari g‗ayri - tabiiy bo‗lib, ko‗pincha agressivlik kuzatiladi.
Ular og‗riqli ta‘sirotlarga (shu jumladan in‘eksiyalarga) kuchli javob 
beradilar, keyin esa uyquchan bo‗lib qoladilar. Bemorlarda hatto gorizontal 
holatda ham loqaydlik, qo‗rquv, 
bosh 
aylanishi 
kuzatiladi.
Og‗izlaridan «jigar hidi» keladi. 
Esnash, qayta-qayta qayd qilish 
kuzatiladi. 
Kunduzgi 
uyquchanlikni bo‗lishi prekoma 
I – ning muhim belgilaridan biri 
xisoblanadi. Bu belgilar terida 
sariqlikni 
ortishi, 
jigar 
o‘lchamlarini 
kichrayishi, 
gemorragik sindrom, laborator 
ko‗rsatkichlarni yomonlashuvi zaminida aniqlanadi. 
Gepatit B ni og‗ir turlarida ensefalopatiya rivojlanishini birinchi belgilari 
hisoblanmish PTI ni pasayishi va psixik faoliyatni hali kuchli bo‗lmagan
buzilishlarini o‗z vaqtida aniqlash katta ahamiyatga ega. 

---

120 
Rasm 14. Kasallik o‗tkir jigar ensefalopatiyasi bilan asoratlanganda bemorning 
ko‗rinishi (kaf. tablitsasi). 
Bu maqsadlarda «yozuv sinamasi» va «sanash sinamasi» singari oddiy testlar 
ishlatiladi. «Yozuv sinamasi» bemorni yozuvini yoki oddiy geometrik figuralarni 
chizishini buzilganligi e‘tiborga olinadi. «Sanash sinamasi» da sonlarni
sanalishidagi hatoliklar aniqlanadi. II – bosqich (O‗JE - II) da qo‗zg‗alish davrida 
bemorlar bezovta, baqirishi, muloqatni bo‗lmasligi, joyidan turib ketishga xarakat 
qilish kabi holatlar kuzatiladi va soporoz holatga almashadi. Bu holatdan bemorni 
qattiq gapirib yoki og‗riqli qitiqlovchilar bilan biroz o‗ziga keltirish mumkin. 
Bemorni hushi buzilgan, yutish va ko‗z qorachig‗i refleksi saqlangan bo‗ladi. 
Muskullarda titrash va qo‗llarda ritmik xarakatlar kuzatiladi. Bradikardiya 
taxikardiya bilan almashadi. Tana xarorati ko‗tariladi. Qon oqishi kuchayib, ayrim 
bemorlar «kofe quyqasi» kabi qayt qiladilar va ahlati qora rangda keladi. Soporoz 
holat borgan sari chuqurlashib, komaga o‗tadi elektroensefalogrammada (EEG) 
alfa- ritm sekinlashib, teta- to‗lqinlar aniqlanadi. III – bosqich (O‗JE -III) 
avvalgisidan bemor bilan og‗zaki muloqotning bo‗lmasligi, og‗riqli ta‘sirlarga 
sezgini yo‗qolishi bilan farqlanadi. Patologik reflekslar (Babinskiy belgisi, tovon 
klonusi va boshqalar) oral avtomatizm belgilari (tumshuq, Marinesku – Radovich 
va boshqa) aniqlanadi. Defekatsiya va siydik ajralishi beihtiyor bo‗lib qoladi. IV – 
bosqich (O‗JE - IV) barcha turdagi qitiqlovchilar, shu jumladan og‗riqli 
qitiqlovchilarga sezgi to‗la yo‗qoladi. Arefleksiya, «suzuvchi ko‗z soqqasi» belgisi 
rivojlanadi, qo‗ldagi titrashlar yo‗qoladi. Terminal bosqichda ko‗z qorachiqlari 
kengayadi va yorug‗likka ta‘siroti bo‗lmaydi. Bioximik ko‗rsatkichlar, 
koagulogramma keskin buziladi. Sxartli ravishda erta va kechki jigar komasi 
farqlanadi. Erta koma kasallikni 10-14 kuni, kechkisi- 14 kundan keyin rivojlanadi.
GB da o‗lim soni 0,5 -2,0 % ni tashkil qiladi.

---

121 
VGB ning cho‗zilgan turlarida kasallik avjining va ayniqsa tuzalish davrini 
klinik bioximik ko‗rsatkichlari uzoqroq – 3 oydan 6 oygacha bo‗ladi. Cho‗zilgan 
turlari surunkali gepatitning oldingi bosqichi bo‗lib ham xisoblanadi.