Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti «muqobil energiya manbalari» kafedrasi

1-rasm. O‘zbekistonda yoqilqi - energiya resurslarni iste'mol qilish tarkibi

Elektr bilan ta'minlash markazlashtirilganda qishloq xo‘jaligida elektr energiyani iste'mol qilish tarkibi qo‘ydagicha keltirilgan: elektr yuritma - 51%, issiqlik jaraenlari - 29%, yoritish, nurlantirish va elektrotexnologik jaraenlar - 20%.

Hozirgi vaqtda qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishning rivojlanishi qishloq elektr va issiqlik ta'minotining yetarlicha rivojlanmaganligi bilan to‘xtab turibdi. Shunday qilib, O‘zbekistonning agrar sektoridagi meqnatning energiya bilan ta'minlanganligi qozirgi darajasi sanoatdagidan 2,0…2,5% ga kam, va dunening rivojlangan mamlakatlaridan o‘n martalab past.

O‘zbekistondagi bitta qishloq odamiga to‘qri keladigan elektr energiyani yillik iste'moli, rivojlangan mamlakatlarda 3000kVt ga yaqin bo‘lgan bir paytda, bizda 500kVt dan oshmaydi. Bunday orqada qolish qishloq aqolisining ijtimoiy-maishiy yashash sharoitlarining past darajasiga olib keladi.

Bir vaqtning o‘zida mamlakatimizda foydalaniladigan texnologik jarayonlarning energiya sarflash qobiliyati rivojlangan qishloq xo‘jalik mamlakatlariga qaraganda 4…5 barobar yuqoridir. Bu maqsulotning juda yuqori tannarxiga olib keladi va uning raqobat bardoshligini kamaytiradi.

1990-94 yillar respublikada gazni iste'mol qilish respublikadagi ko‘mirni qazib chiqarish pasayishi va ko‘mir qamda mazut olib kelinishi kamaygani qisobiga uzluksiz o‘sib bordi. Ko‘rsatilgan davrda ko‘mirni iste'mol qilsh 9,2 mln. tonnadan 4,2 mln, tonnagacha tushib ketdi. Ko‘mir yetishmovchiligi tabiiyki gaz bilan qoplanadi.

2-rasm. O‘zbekistonning uglevodorod xom-ashyosi bilan ta'minlanganligi bashorati.

Ma'lumki, O‘zbekiston uglevodorod xomashyosi zahiralari ga boy: ma'lum bir muddat yeqilqiga bo‘lgan eqtiyojlarni qondirish uchun yetarli bo‘lgan tabiiy gaz, neft, gazli kondensat, ko‘mir tashkil etadi (2-rasm). Ma'lumotlar sifatida turli yoqilqi turlarini uchun yonish issiqligining qiymatlarini keltiramiz (1-jadval).

1.1-jadval