118
Kotton Eme
-
fransuz
fizigi,
ilmiy
ishlari
magnetizm, optika, mag-
nitooptika,
atom
fizikasiga bag’ishlangan.
Magnit
maydonga
nisbatan
tik
holda
yorug’lik
tarqa-lishida
maydonga
o'rna-tilgan
ikkilanma sinishni 1907
yilda
A.
Muton
hamkorligida ochdi (Kot-
ton-Muton
effekti).
Magnit
maydon
xarakteristikasini
o’lchash uchun kuchli
elektromagnit qurilmasini
yaratdi.
1923
yilda
segnetotuzi
kristallida
past
chastotali akustik
to’l-qinlarning
ta’sirini
o’rga-nish
natijasida
akustik to’lqinlarni qabul
qiluvchi
qurilma
va
pyezoelektrik
nurlantirgichni yashashga
muvaffaq bo’ldi.
Anomal
dispersiyani, dixroizmni,
Zeeman effektini chuqur
o’rgandi,
anomal optik
aktivlik hodisasini ochdi.
KOTTON - MUTON EFFEKTI.
Magnit maydonida chiziqli nurning ikkiga ajralib
sinishi Kotton - Muton effekti deyiladi. Bunda yorug'lik
magnit maydoniga perpendikulyar tarqaladi. Bu hodisa
birinchi bo'lib kolloid eritmalarda J.Kerr tomonidan 1901
yilda, keyin esa chuqurroq E.Kotton va A.Muton
tomonidan 1907 yilda tadqiq etilgan.
Kristallarda esa
V.Fogma bu effektni kuzatgan.
Kotton - Muton effektida jismdan o'tgan chiziqli
qutblangan yorug'lik dastalari kayd kilinadi. Bunda
yoruglik qutblanish tekisligi 45
0
burchak
ostida maydon
yo'nalishi bo'yicha tarqalgan.
Magnit maydon ta'sirida boshlanish izotop muhit
optik bir o'qli nurga aylanadi. Ularning sindirish
ko'rsatgichlari n
0
va n
e
(oddiy va noan'anaviy).
Natijaviy muhitdan o'tuvchi yorug'lik to'lqinining
elektr maydon kuchlanganlik
vektorining ortogonal
komponentalari har xil fazaviy siljishlarga va muhitdan
chiqishda elliptik qutblangan yorug'lik hosil qilinadi,
elliptiklik darajasi fazalar ayirmasi orqali aniqlanadi.
Fazalar ayirmasining
belgisi berladgan magnit
maydon yo'nalishiga bog'liq emas. Vaholanki keltirilgan
ikkiga ajralib sinishning ta'siri faqatgina maydon
kuchsizligining butun darajalari orqali aniqlanishi lozim.
2
0
/
H
l
c
n
n
l
e
to'lqin yugurish yo'lining uzunligi .
l
- jismdagi yoruglik o'tgan yul.
vakuumdagi to'lqin uzunligi.
c
- Kotton -Muton doimiysi
Kotton - Muton doimiysi muhitning tabiatiga,
nurlanishning to'lqin uzunligiga va temperaturaga bog'liq.
119
Kotton -Muton effekti boshqa magnitooptik hodisalar bilan uzviy bog'liqdir, ayniqsa
chiziqli magnit dixroizm effekti bilan, qaysikim induksiyalangan magnit maydonda ikki
chiziqli qutblangan yutilish koeffitsientlarini ajratish uchun:
.
0
K
K
K
e
Kotton -Muton effektini chiziqli anizotropiyada muhitning sindirish ko'rsatgichi
komplektligi uchun alohida effekt sifatida kuzatish mumkin.
K
i
n
Ko
Ke
i
n
ne
n
)
(
)
(
0
Bunda chiziqli ikkiga ajratib sinish va dixroizm
spektrlarini tavsivlovchi
funksiyalar bir-biri bilan dispersion sabablarga bog'liq.
Kotton -Muton effekti kattaligi ko'pincha kichik qiymat bo'lgani uchun keng
qamrovda qo'llanilmaydi.
Lekin Kotton-Muton effekti kristallarda qo'llaniladi. Chunki magnit tartiblangan
kristallarda Kotton-Muton effekti tashqi magnit maydon bilan funksional bog'liq. Kristall
panjaradagi magnitlanganlik esa juda ham kichik qiymatlarni qabul qiladi. Masalan uSe
ferromagnit kristalda magnit chiziqli ikkiga ajralib sinish ko'rsatgichi
2
10
5
,
1
n
qiymatni oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: