O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

17.2. Undov so‘zlar 
His–hayajon, buyruq - xitob ifodalash uchun ishlatiladigan so‘zlar undov so‘z deb ataladi. 
Undov so‘zlar 1) his-hayajon: 
eh, oh, uh, obbo, bas, marsh, hormang, rahmat, barakalla, xayr, 
salom
kabilardan; 2) buyruq - xitob: 
qurey - qurey, tu -tu, pish - pish, kisht
kabi so‘zlardan iborat 
bo‘ladi. Undovlar boshqa so‘z turkumlaridan lug‘aviy ma’noga ega emasligi bilan farqlanadi.
1. 
His – hayajon undovlar
quyidagi ma’nolarni ifodalaydi: 1) so‘roq:
Men ham 
boraman, a? 
2) ajablanish: 
Buni qarang, a! 
3
) 
kamsitish: 
E, shu ham ish bo‘ldi-yu
. 4) 
qo’rqinch:
I-i, yiqilib ketaman; 
5) taajjub, hayrat: 
Iye, keldingizmi!?
6) ishonchsizlik:
Be, 
qo‘ysang-chi bu gapingni;
7). achinish, norozilik:
Obbo, yana ish pachava, deng; 
8) 
norozilik: 
E, qo‘ying-ye;
9) mamnunlik:
 Ehe, ishlar joyida-ku! 
kabilar shular jumlasidandir.
2. Buyruq-xitob undovlari
biror ish-harakatni bajarishga undash yoki harakatdan 
to‘xtatish, tinchlantirish uchun qo‘llanadi. Bu tur undovlardan 
pish-pish 
(mushukni), 
beh-
beh, tu-tu-tu 
(tovuqni), 
bah-bah 
(itni) kabi undovlar hayvon va qushlarni chaqirish uchun, 
hayt 
(hayvon-larni), 
pisht 
(mushukni), 
kisht 
(tovuqni), 
chuh 
(otni), 
xix 
(eshakni), 
qurey-
qurey 
(qo‘yni) kabi undovlar hayvon va qushlarni haydash uchun ishlatilsa, 
dirr, tak 
(otni), 
xush, xuush 
(sigirni), 
huk 
(hukizni), 
ishsh 
(eshakni), 
chix 
(tuyani) kabi undovlar hayvonlarni 
harakatdan to‘xta-tish, tinchitish yoki harakatga undash uchun ishlatiladi. 
Yuqoridagilardan tashqari, ko‘rsatishni ifodalovchi 
huv, hu 
kabi so‘zlar, urf-odat bilan 
bog‘liq: 
assalomu alaykum, vaalaykum assalom, hormang, bor bo‘ling, rahmat, tashakkur, 
balli, barakalla, ofarin 
kabi so‘zlar ham undovlardir.

---

128 
Nutqda ba’zi mustaqil so‘zlar o‘z ma’nosini yo‘qotgan holda undovga ko‘chishi 
mumkin: 
Kel, bir miriqib dam olaylik
. 
Undovlarda morfologik usul bilan so‘z yasalish yo‘q, biroq ulardan fe’l yasovchi 
qo‘shimchalar bilan so‘z yasash mumkin: 
dod+la, voy-voy+la, salom+lash. 
Undovlar 
tuzilishiga ko‘ra juft va takror shakllarga ega bo‘ladi: Beh-beh, oh-oh, e-voh, voy-bo‘y kabi. 
Undov so‘zlar gapda quyidagi kabi vazifalar bajaradi: 1) undalma vazifasida: 
Hoy, kim 
bor!?
2) degan, deb so‘zlari bilan birikib (qo‘shma fel hosil qiladi), sifatlovchi aniqlovchi, 
hol vazifasida: 
Olisdan ehe...he... degan ovoz eshitildi. Unga javoban u ham ehe...he... deb 
chaqirdi
; 3) so‘z-gap vazifasida: - 
Assalomu alaykum, ustoz! –Va alaykum assalom
; 4) 
ayrim undovlar egalik, kelishik va ko‘plik qo‘shimchalarini olib otlashadi va gapda bosh va 
ikkinchi darajali bo’qlak vazifalarini bajaradi. Masalan, a)