Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа politexnikа instituti

Oziq unsurlariga talabi. Javdaring oziq unsurlariga talabi o‘sish va rivojlanish davriga qarab har xil. Bu o'simlikning ahvoliga, ob-havo sharoitiga, tuproq tarkibi ga, ishlov berish texnologiyasiga va navning biologik xususiyatlariga bog‘ liqdir. Javdar rivojlanish davrida quyidagi oziqa elementlarini talab qiladi: C,H ,0 (havodan), N, S, P, K , Ca, Mg, Fe, Mn, Zn, B , Cu, Mo. O’simlikning oziqa elementlari bilan aloqasi chambarchas boliq. Oqsil hosil qilish uchun azot kerak, azot xlorofillga, nuklein kislotasiga,
fosforit va boshqa organik azotli moddalarga zarur. Azot bilan oziqlanganda tuplanishni tezlashtiradi. Nitrat azotga qaraganda ammiyakli azotni yaxshi o’zlashtiradi. Fosfor oziqlanishdan tashqari oqsilni sintezlash va ildizini rivojlanishi uchun ham zarur. Fosfor yetishmovchiligi umumiy hosilni kamayishiga olib keladi. Fosfor yetishmasligi gullash va pishishni kechiktiradi. Kaliy unsuri ham zarur hisoblanadi. Donda 0,5%, somonda 0,8-1,5% kaliy bo‘ladi. Kaliy oqsilni sintezlashda qatnashadi. Karbon suvlarini hosil bo‘lishida kaliy ishtirok etadi. Kaliyning yordami bilan xlorofill,
karotin, ksantofil miqdori oshadi.





Tuproqqa talabi. Kuzgi javdar tuproq tanlamaydi. Olib borilgan tajribalarga qaraganda javdar hosili tuproq muhiti pH 4,5 bo‘lganda kamayadi. Ishqor tuproqda aluminiy ko‘p, bu esa javdarning o‘sib rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Kuzgi javdar oziqa elementlariga boy, tuproqda yaxshi aeratsiya bo‘ladigan dalalarda yuqori hosil beradi. Javdar yengil qumoq tuproqlarda,
og‘ir tuproqlarga qaraganda yaxshi rivojlanadi. Bahorgi javdar har xil tuproqlarda yuqori 25 s/ga hosil beradi (Tiunov).
Navlari. O‘zbekistonda javdarning Vaxshskaya-116 navi Davlat reyestriga kiritilgan. Sug‘oriladigan yerlarda oraliq ekin sifatida ekiladi. Tur xili vulgare, tuplanishi 24 taga yetadi, bo‘yi 76,3-116,3 sm, yotib qolishga chidamli. Boshog‘i oq, prizmasimon, uzunligi 14-20 sm, 10sm boshoqda 16 boshoqcha joylashgan. 1000 dona don massasi 18-20 g. Nav sinashda 67,9-27,3 s/ga don hosili olingan. Tezpishar. O‘suv davri don uchun ekilganda 179 kun, yashil massa uchun o‘stirilganda 163 kunni tashkil qilgan. Qo‘ng‘ir zang va un-shudring bilan o‘rtacha zararlanadi. Kuzgi javdarning Vyatka-2, Belta, Vyatka, Saratovskaya-4 navlari
keng tarqalgan.

4.