O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi farg`ona politexnika instituti “ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot»

Mundarija
Kirish	6
Asosiy qism	8
MILLIY HISOBLAR TIZIMINING NAZARIY ASOSLARI	8
1.1 Milliy hisoblar tizimining rivojlanish tarixi	8
1.2 Milliy hisoblar tizimining mohiyati va vazifalari	19
MILLIY HISOBLAR TIZIMINING MAKROIQTISODIY MODELI TAHLILI	25
2.1 Milliy hisoblar tizimining xususiyatlari va tahlili	25
2.2 O’zbekiston Respublikasi milliy hisoblar tizimining makroiqrisodiy tahlili	29
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI MILLIY HISOBLAR TIZIMI TAKOMILLASHTIRISHNING ASOSIY YO’NALISHLARINI BELGILASHDA XORIJIY TAJRIBALARDAN FOYDALANISH	32
3.1 O’zbekiston Respublikasida milliy hisoblar tizimini takomillashtirishda xorijiy davlatlar tajribalaridan foydalanish	32
Xulosa	38
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati	40

Kirish
O’zbekiston mustaqillika erishgan kundan boshlab, iqtisodiyotni boshqarish bozor iqtisodiyti prinsplari asosida olib borilmoqda. Bozor iqtisodiyotiga o’tish murakkab jarayon bo’lib, bu iqtisodiy jarayonlarni ifodalovchi yangi makroiqtisodiy ko’rstkichlar tizimini shakklantirish va uni amaliyotga tadbiq etishni talab etadi. Bu xususida O’zbekiston Respublikasi brinchi Prezidenti Islom Karimov ta’kidlaganlaridek, “Ilmiy asoslangan, bozor iqtisodiyotining asosiy tamoyillariga javob beradigan, milliy hisoblar tuzishni ta’minlaydigan hamda xalqaro andozalarga javob beradigan statistic ko’rsatkichlar tizimini ishlab chiqib, tadbiq etish asosiy vazifalardan biri”¹
Bozor munosabbatlari iqtisodiyotni yuritish tizimi sifatida o’z qonunlariga ega. Bu qonunlarda samarali foydalanish, ularni hayotga tadbiq etish ijtimoiy yo’naltirilgan bozor munosabatlarini shaklllantirishda, uning asosiy quroli bo’lgan milliy hisobchilik tizimi asosiy va zruriy ahamiyatga ega. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan va rivojlanayotgan 198 mamlakatda iqtisodchilar makroiqtisodiy siyosatning turli yo’nalishlarini uyg’unlashtirishda milliy hisoblar tizimi uslublaridan u yoki bu darajada foydalanilmoqda.
Milliy hisoblar tizimi – bu aynan bor iqtisodiyotiga asoslangan tizim bo’lib, milli iqtisodiyot bo’yicha chambarchas bog’langan statistic ko’rsatkichlarni makroiqtisodiy tuzilmada baholash, hisob-kitoblar to’plami va balans jadvallar tuzish, iqtisodiy faoliyat natijalarini xarakterlash hamda iqtisod zuzimasini va boshqa muhim zaruriy bog’lanishlarni ifodalashga xizmat qiladigan tizimdir.
Umuman iqtisodiyotning holatini aniqlash uchun har bir firmaning iqtisodiy holatini umumlashtirish kerak. Agregatsiya bizga kompaniyaning yalpi mahsulotini tavsiflovchi statistik ko’rsatkichlarni olish imkonini beradi. Bunday ko’satkichlar makroiqtisodiy deb ataladi. Makroiqtisodiy ko’rsatkichlar to’plami milliy hisoblar tizimi deyiladi.
Milliy hisoblar tizimi bu ma’lum bir shaklda tuzilgan hisoblar va balans jadvallarining to'plami bo’lib, ularning asosida ma’lum vaqt oralig’ida (odatda yiliga) milliy iqtisodiyotning ko’rsatkichlarini, uning tuzilishi va eng muhim aloqalarni tavsiflovchi o’zaro bog'liq makroiqtisodiy ko’rsatkichlar hisoblab chiqiladi. Ushbu to’plam milliy hisoblar tizimi ishlatadigan barcha davlatlar uchun bir xil.
Milliy hisoblar tizimi barcha mamlakatlarning iqtisodiy ko'rsatkichlarini taqqoslash imkoniyatini yaratadi, makroiqtisodiy ko'rsatkichlarning jahon darajasida pasayishi, milliy iqtisodiyotning jahon iqtisodiyotidagi o'rnini aniqlashga imkon beradi va xalqaro taqqoslash muammosini hal qiladi. Bunga makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni hisoblash metodologiyasining birligi orqali erishiladi va shu bilan xalqaro integratsiya va iqtisodiy hamkorlikka yordam beradi.