|
1.2. Erta o'smirlik - bu shaxs rivojlanishidagi o'ta muhim va hal qiluvchi davri.
J.J. Russo ongli o'z taqdirini o'zi belgilash to'g'risida yoshlikdagi shaxsning "ikkinchi tug'ilishi" ning asosiy mazmuni sifatida gapirdi.
O'z taqdirini ongli ravishda belgilash, hayot yo'lini tanlagan va o'z oldiga ma'lum maqsadlarni qo'ygan o'smirda allaqachon mavjud. O‘rta maktab o‘quvchisining o‘z taqdirini o‘zi belgilashi shu bilan farq qiladiki, u allaqachon harakatga kirishadi, bu rejalarini amalga oshiradi, muayyan turmush tarzini tasdiqlaydi, o‘zi tanlagan kasbini egallashga kirishadi, hayotining yangi bosqichiga qadam qo‘yadi.
Katta maktab yoshi katta o'smirlik davri va o'smirlik davrining boshlanishiga to'g'ri keladi. Bu hissiy sohaning barcha ko'rinishlarini rivojlantirish uchun sezgir yosh: tug'ilishdan boshlab insonga xos bo'lgan hissiylikning barcha imkoniyatlari intensiv ravishda amalga oshiriladi va rivojlanadi. Odamlar "yoshlik shijoati" haqida gapirishlari ajablanarli emas. Yoshlik tuyg'ulari yanada etuk, barqaror, chuqurroq bo'ladi. O'rta maktab o'quvchilarining hissiy sohasi quyidagilar bilan tavsiflanadi:
-tajribali his-tuyg'ularning xilma-xilligi, ayniqsa axloqiy;
-o'smirlarga qaraganda ko'proq, his-tuyg'ularning barqarorligi;
-empatiya qobiliyati, ya'ni boshqalarning, ularga yaqin odamlarning tajribalariga javob berish qobiliyati;
-sevgi tuyg'ularining paydo bo'lishi estetik tuyg'ularni rivojlantirish, atrofdagi haqiqatdagi go'zallikni payqash qobiliyati. Yumshoq, muloyim, sokin lirik narsalarga estetik moyillik rivojlanadi. Bu esa, o‘z navbatida, yuqori sinf o‘quvchilarini qo‘pol odatlardan, yoqimsiz xulq-atvordan xalos qiladi, sezgirlik, sezgirlik, muloyimlik, vazminlikni rivojlantirishga yordam beradi. Ularning estetik tuyg'ulari o'smirlarnikiga qaraganda ancha murakkab. Ammo, boshqa tomondan, ular o'ziga xoslikka, etuk va noto'g'ri estetik g'oyalarga, ersatz madaniyatiga ishtiyoq va boshqalarga olib kelishi mumkin.
O'rta maktab o'quvchilari o'rtasidagi nizolar va samimiy suhbatlarning eng ko'p sevimli mazmuni axloqiy va axloqiy muammolardir. Ular nafaqat sevib qolishadi yoki do'stlashishadi, balki ular aniq bilishni xohlashadi: "Do'stlik nima?", "Sevgi nima?" O'rta maktab o'quvchilari bir vaqtning o'zida ikkita odamni sevish mumkinmi, o'g'il va qiz o'rtasida do'stlik bo'lishi mumkinmi yoki yo'qligini uzoq vaqt va ishtiyoq bilan muhokama qilishga tayyor. Xarakterli jihati shundaki, ular suhbatda, tushunchalarni aniqlashtirishda haqiqatni aniq topishga intilishadi. Ular tabiatshunoslik tushunchalariga qanday munosabatda bo'lsalar, dunyoviy axloqiy tushunchalarga ham xuddi shunday munosabatda bo'lishadi: ular aniq, aniq javoblarni kutishadi va kelishmovchilik va noaniqliklarga dosh berishga moyil emaslar. Katta yoshdagi talabalarning izlanishlari his-tuyg'u va iroda impulslari bilan sug'orilgan, ularning tafakkuri ehtirosli xarakterga ega (Umumiy, yosh va pedagogik psixologiya kursi / M.V. Gamezo tomonidan tahrirlangan. 3-son. M .: Ta'lim, 1982. S. 99-100 ). O'smirlik davrida ularning his-tuyg'ulari va his-tuyg'ularini ifodalashda yanada mukammal egalik mavjud. Yigit nafaqat ularni yashirishni, balki ularni yashirishni ham biladi. Shunday qilib, u hayajonni istehzoli kulgi bilan, qayg'uni masxara quvnoqlik bilan, uyatchanlikni bema'ni xulq-atvor va o'ziga ishongan ohang bilan yashirishi mumkin. Yosh bolalar va o'smirlar uchun juda tabiiy bo'lgan quvonchning o'z-o'zidan namoyon bo'lishi (sakrash, qarsak chalish) o'rta maktab o'quvchilarini chalkashtira boshlaydi: bu "bolalarcha" hisoblanadi. Uyatchanlik o'smirlik davriga xos xususiyatdir. Ma'lum bo'lishicha, maktab va kollejlarning 4-6-sinf o'quvchilari orasida uyatchan bolalar 42% ni tashkil qiladi, lekin agar o'g'il bolalar va qizlar o'rtasida uning namoyon bo'lish chastotasida farqlar bo'lmasa, 8-sinflarda ularning soni 54% gacha ko'tarilgan. va qizlar hisobidan. 15-17 yoshli o'g'il va qizlarning uyatchanligi ularning bir-biri bilan muloqot qilish jarayonida alohida o'ziga xoslik kasb etadi. Bir jinsdagi odamlar bilan munosabatda bo'lganda, ular qarama-qarshi jinsdagi odamlarga qaraganda ancha ishonchli his qilishadi. O'rta asrlarda Frantsiyada uyatchan o'g'il va qizlar uchun bir-birlariga o'zlarining yoqtirishlarini yoki yoqtirmasliklarini bildirishlariga yordam beradigan maxsus marosim ishlab chiqilgan. May kunlari, bayramlar va raqslar paytida, ularning har biri qo'llarida bir dasta vodiy zambaklarini ushlab turardi. Yigit qizga yaqinlashib, unga guldastasini berdi. Agar qiz unga hamdard bo'lsa, u unga o'zinikini berdi. Bu uning butun oqshom u bilan birga bo'lishga roziligini anglatardi. Agar qiz yigitning guldastasini erga tashlab, uni oyoq osti qilsa, bu uning bu yigitni umuman yoqtirmasligini va endi unga yaqinlashishning hojati yo'qligini anglatadi. Agar yigit kiyimiga guldasta qadash uchun qizdan igna so'rasa va qiz uni bergan bo'lsa, bu qiz unga turmushga chiqishga roziligini bildiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
