Uchquduq sanoat texnikumi pedagogik kengashining 2021 yil____ ________dagi ____-sonli yig‘ilishida ma’qullangan va texnikumning 2021 yil ________ dagi ____- sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan.
Tuzuvchilar: Taqrizchilar:
Sh.J.Ruziyev
Navoiy Davlat Konchilik
Instituti huzuridagi
Uchquduq sanoat texnikumi
maxsus fan o‘qituvchisi
B.X.Xaydarov
Toshkent Davlat Texnika Universiteti,«Foydali qazilma konlarini qidirish va razvedka qilishning geofizik usullari» kafedrasi dotsenti, f.-m.f.nomzodi
1. O‘quv dasturi umumiy talablari
Dastur nomi
Qidiruv va razvedka ishlari texnologiyasi
Ajratilgan soat
80
O‘qituvchining mashg‘ulotida qatnashib o‘zlashtirilishi lozim bo‘lgan mavzular soni
27
Dasturning maqsadi
Qidiruv va razvedka ishlari texnologiyasi fanining maqsadida Yer qobig‘i tuzilishini fizik usullar bilan o‘rganish. Qattiq foydali qazilma konlarini baholash va razvedka qilish usullari tabiiy maydonlar (gravitatsion, magnit, elektr, seysmik, termik, yadroviy nurlanishlar)ni o‘rganishga asoslanadi.
O‘zlashtirish (o‘qitish) natijalari
E Yer tortish kuchi maydonini o‘rganuvchi gravimetrik razvedka.
· Yer tabiiy magnit maydonini o‘rganuvchi magnitorazvedka.
· Erning tabiiy elektr maydonini, asosan, sun’iy hosil qilinadigan o‘zgarmas va o‘zgaruvchan elektromagnit maydonlarni o‘rganuvchi elektrorazvedka.
· Portlovchi moddalarni portlatish yoki mexanik zarblarda hosil qilinadigan va Er qobig‘ida tarqaluvchi seysmik tebranishlar maydonini o‘rganuvchi seysmorazvedka.
· Tog‘ jinslarining issiqlik o‘tkazuvchanligi orasidagi farqqa asoslanib, burg‘i quduqlaridagi haroratni o‘rganuvchi geotermik razvedka.
· Tog‘ jinslari va rudalarning tabiiy radioaktiv nurlanishini o‘rganuvchi yadro geofizikasi.
· Burg‘ilash quduqlaridagi fizik maydonlarni o‘rganuvchi karotaj.
· Burg‘ilash quduqlari oraliqlaridagi ruda gavdalarini aniqlashga asoslangan burg‘i quduqlari geofizikasi.
Bilimlar
-Foydali qazilma konlarini izlash va razvedka qilish bosqichlari.
-Razvedka qilishning asosiy tamoillarini.
-Foydali qazilma konlarini izlash va razvedka qilishni o‘z ichiga oluvchi geologik tizimlar.
-Foydali qazilma konlarini razvedka qilishning gidrogeologik va geofizik usullarini.
-Qattiq foydali qazilma konlari.
-Foydali qazilma konlarini izlash va razvedka qilishning texnik vositalarini.
-Regional ishlarni rejalashtirish va o‘tkazish.
-Foydali qazilma konlarini razvedka qilish uchun geologik, geofizik, gidrogeologik, geokimyoviy burg‘ilash va sinash usullarni.
-Burg‘ilash jarayonidan olingan ma’lumotlariga ishlov berish va tahlil qilish.
- Razvedka to‘rlarining shakllarini tanlash omillarini.
-Geologiya-qidiruv ishlari jarayonida xujjatlashtirish va namunalash ishlarini.
-Qattiq foydali qazilma konlari va ma’dannamoyonlarini o‘z ichiga olgan ma’danli maydonlar.
-Foydali qazilma konlaridagi qidirish, baholash va razvedka qilish ishlari jarayonlarini bajarish va texnikiqtisodiy tahlil qilish.
Ma’danli maydonlarni burg‘ilash uchun tayyorligini aniqlash.
-Izlash va razvedka qilishda burg‘u quduqlarini va tog‘ lahimlarini joylashtirish.
-Foydali qazilmalarga belgilanadigan konditsiya ko‘rsatkichlarini.
-Foydali qazilma o‘zgaruvchanligini o‘rganishning nazariy asoslari.
-Razvedka to‘rlarining zichligini aniqlashda zaxiralar tasnifidan foydalanish bo‘yicha yo‘riqnomani qo‘llashni.
-Razvedka jarayonida ma’dan tanalarini chegaralash qoidalarini.
-Namunalash natijalari bo‘yicha geologik qirqimdagi ma’dan tanasini chegaralashni.
-Razvedka maqsadlarida konlarni guruhlarga ajratish tamoyillari.
-Razvedka natijalari bo‘yicha konni geologik-iqtisodiy baholash tamoyillari.
-Foydali qazilmalarning balans va balansdan tashqari zahiralari.
-Qazib olinadigan zahiralar balansi.
-Foydali qazilma konlarining zaxiralarini toifalari (kategoriyalari).
-Foydali qazilma konlarining zaxiralarini hisoblash usullari.
-Oddiy statistik usulda zahira hisoblash va shu kabi ma’lumotlar.
Ko‘nikmalar
Qattiq foydali qazilma konlarini baholash va razvedka qilish usullarida tabiiy va sun’iy hosil qilinadigan fizik maydonlardan foydalaniladi. Tabiiy maydon usullari nisbatan arzon va bir xildagi, oson solishtiriladigan ma’lumotlar bergani uchun katta hududlardagi ishlarda ko‘llaniladi. Bu usul qimmatbaho burg‘ilash va tog‘ ishlarining aniq yo‘nalishlarini belgilab, ularning samaradorligini oshiradi. Shuning uchun rekognossirovka ishlarida asosan tabiiy maydonli geofizik razvedka usullari (magnitorazvedka), kichik hududlardagi ishlarda asosan sun’iy fizik maydonlar (seysmorazvedka) qo‘llaniladi.
