Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Mavzu yuzasidan savol va topshiriqlar: 
1.
 
Darsda “o‘yin usullari”dan foydalanishning qanday afzalliklari va 
foydasi bor?
 
2.
Ishbilarmonlik o‘yini rolli o‘yindan qanday farq qiladi? 
3.
Rollio‘yinlarningqandaykamchiliklaribo‘lishimumkin?Mulohazaqilibk
o‘ring. 
 
2.3-§.Ta’lim mazmunining nazariy masalalari 
O‘quvmashg‘ulotiningmaqsadi: 
Chet tilini o‘qitish mazmunining ilmiy 
kategoriyalari, o‘qitish mazmunining munozarali tushunchalari, hamda o‘qitish 
mazmuni tarkiblari borasida fikr yuritish va ma’lumotlar berish.
Tayanch so‘z va iboralar:
nutq mavzulari, nutq malakalari, til materiali, 
mavzu, malaka, material, bixevioristik, rag‘batlantirish, reaksiya, individualongli, 
kognitiv, integratsiyalshgan. 
Chet tillarinio‘qitishjarayoninimurakkabvako‘pqirrali deb ta’riflashmumkin, 
shuninguchunbitta 
fan 
asosidauningxususiyatlarihaqidatasavvurhosilqilishmumkinemas. 
“O‘quvjarayonidanimanio‘rgatishmasalasiningmohiyatigaoidmutaxassislarningt
urli, 
ko‘pinchabir-birigaqarama-qarshifikrlarizohlabkelinmoqda. 
Buboradaikkimuammomavjud: 1) nimanio‘rgatiladi, savoligajavobberishda, 
aksariyatolimlarta’limmazmunio‘rgatiladi, 
deganaslidato‘g‘ri, 
ammoumumiyjavobniqaytaradilar. 
2) 
«nimani 
— 
ta’limmazmunini» 
muammosininghaletilishidolzarbligichaqolmoqda. 
Chettilo‘qitishmazmuniningtarkibiyqismlarinitadqiqetishmuhimnazariyizl
anishlarqatorigakiradi. 
O‘qitishmazmuniqandayqismlardantashkiltopishio‘qitishmaqsadlarigauzviybog‘
liqholdahaletiladi. Maqsadodatdamazmunnibelgilaydi, ya’nimazmun ta’lim 
chog‘ida o‘zlashtiriladigan o‘quv-metodik hodisa bo‘lsa, uning mahsuli 
erishiladigan maqsad sari olib boradi. Chet til o‘qitishning amaliy 
maqsadi(nutqfaoliyatiturlariniegallash)damuayyantilmaterialiniqo‘llashhamdatil
birliklarinutqko‘nikmavamalakalariningshakllanishidaishtiroketishidaaniqchega
ralarqo‘yishkabimetodikjumboqlar yechiladi.”
15
Chet tillarini o‘qitishning 
nazariy asosi bu chet tillarni o‘qitish metodikasi, tilshunoslik, pedagogika, 
didaktika, psixologiya va psixolingvistika kabi fanlarning ma’lumotlari bilan 
bog‘liq. Mazkur fandagi nazariy masalalardan biri bu terminologiya 
masalalaridir. Masalan, ilmiy jurnallarda nashr etilgan yoki turli ilmiy va amaliy 
konferensiyalarning materiallarida keltirilgan individual o‘qituvchilarning ish 
uslublari va shakllari; bu holda, texnika kasbiy faoliyat texnologiyasiga 
tenglashtiriladi; O‘qitish predmeti, pedagogik oliy o‘quv yurtlaridagi nazariy 
15
Jalolov J. Chet tili o‘qitish metodikasi. -T.: O‘qituvchi. 2012. -B.52 

---

34 
kurs, ularning rivojlanishi talabalarning kasbiy metodik kompetentsiyasini, 
ularning nazariy va amaliy tayyorgarligini shakllantirishni ta’minlashi kerak; 
mustaqil predmet. 
Chet tillarini o‘qitish metodologiyasi - bu chet tilini materialida 
o‘qitishning maqsadi va mazmunini, usullari va vositalarini, qitish va o‘qitish 
usullarini o‘rganadigan fan. E’tibor bering, chet tillarini o‘qitish metodikasi 
mustaqil fan sifatida qaraladi, chunki u har qanday fanga xos xususiyatlarga ega: 
mavzu, ob’ekt, ilmiy nazariy asoslar, eksperimental ma’lumotlar va o‘ziga xos 
kategoriya 
apparati. 
Harqanday 
fan 
singari, 
u 
bilimlarnito'plashningyaxlitligivaularo‘rtasidagimunosabatlarnishakllantirishbil
anajralibturadi. 
Metodologiya 
fan 
sifatidao‘quvjarayonigaasoslanadi, 
uningtarkibiyqismlariquyidagilardaniborat:O‘qituvchilarnitayyorlashfaoliyati; 
O‘quvmashg‘ulotlarinitashkiletish 
(maqsadlar, 
tarkib, 
uslublar, 
uslublarvavositalar);Talabalarningo‘quvfaoliyati. 
Chet 
tillarinio‘qitishpredmeti 
- 
buchettilidirvaunialoqavositasisifatidao‘rganishjarayoni, 
nazariyavauslubiytavsiyalar 
ko‘rinishidagio‘quvjarayoni 
to‘g‘risidagibilimlarningumumiyligi, 
maqsadlarningilmiyasoslanishi, 
o‘qitishningmazmuni, 
materialnitashkilqilish, 
unio'rganishketma-ketligi, 
uningta’limiyahamiyati, 
talabdarajasiningtabiati,maqsadlarga, 
mazmungavao‘zigaxoso‘quvsharoitlarinihisobgaolganholdao‘qitishningengsam
araliusullari, 
usullarivashakllariniilmiyrivojlantirish. 
Aslida, 
metodologiyamavzusichettillarinio‘qitishbilanbog‘liqbarchamuammolarnio‘z 
ichigaoladi.Metodikavadidaktikapedagogikabo‘limisifatidaumumiyo‘rganishob
’ekti - o‘quvjarayonimavjudligibilanbog‘liq.
Chet 
tillarinio‘qitishmetodologiyasiningilmiyasoslario‘ziningnazariyqoidalarivameto
diktadqiqotlarningeksperimentalma’lumotlaridantashqariasosiyvategishlifanlar
qonunlaribilantashkiletilgan. 
«Til va nutq birliklari» atamasi. Har ikkalasi ham nutqdagi til hodisasini 
anglatadi. O‘quvchilar til birligi yoki nutq birligi hodisalarini ikkita alohida o‘quv 
materiali qilib o‘rganmaydilar. Tilshunoslar til birligi bilan ish ko‘radilar. Uning 
tadqiqotchisi shu tilda nutqni egallamagan bo‘lishi ham mumkin. Nutq faoliyati 
ijrochisi esa til birligini nazariy o‘rganmagan bo‘lishi ham mumkin. Demak, 
o‘quvchi nazariyotchi emas, u—amaliyot sohibi, chet tildagi nutqni talab 
doirasida o‘rganadi. Til birliklarini bilim sifatida emas, balki ko‘nikma va malaka 
bilan aralash egallaydi. O‘qitish mazmuniga «til materiali» nomli qism kiritilishi 
nazariy va amaliy jihatdan oqlanadi. 
Munozarali metodik tushunchalardan yana biri — «bilim, malaka, ko‘nikma» 
atamalari tizmasidir. Ushbu tushunchalar chet til o‘qitish mazmuniga tasodifan 

---

35 
kirib kelgan. Sababi, aksariyat o‘quv predmetlarida uchchala tushunchani qabul 
qilish ma’qul topilgan. Chet til faoliyat o‘rgatuvchi o‘quv predmeti bo‘lganidan, 
bilimni o‘qitish mazmunida qism deb tan olish g‘ayri ilmiy hisoblanadi. Nutq 
ko‘nikmasi tarkibida bilim singdirilgan bo‘ladi. Shuning uchun darsda chet tilda 
bilimlar atayin bayon etilmaydi, o‘quvchilarga ular haqida ma’ruzalar 
o‘qilmaydi, bilimni ataylab tekshirish mashg‘ulotlari o‘tkazilmaydi, uning 
o‘zlashtirilishi ko‘nikma (va malaka)da nazorat etib boriladi. Ko‘nikma malaka 
uchun o‘ziga xos pog‘ona bo‘lganidan, yakuniy malaka hisobga olinadi. 
Bayon etilgan ilmiy metodik fikr-mulohazalarni hisob-kitob qilib, shuni 
ta’kidlash joizki, chet til o‘qitish mazmuni tarkibi «nutq mavzulari», «nutq 
malakalari» va «til materiali»dan iborat. Demak, o‘qitish mazmuni uch (