О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

manba 
Buxoro  saroy  tarixchisi 
Muhammad  Mir  Olim
ning 
«Tarixi  amir  Nasrullo»  nomli  asaridir.  Bu  asar  Buxoro  amiri 
Nasrulloning  (1826—1860)  topshirig`i  bilan  yozilgan.  Asar  XVIII  asrning  ikkinchi  yarmida 
Buxoro  amirligida  yuz  bergan  siyosiy  voqealarni,  ichki  va  tashqi  voqeliklarni  tasvirlash  bilan 
boshlanib,  amir  Nasrulloning  hokimiyatga  kelishi,  uning  dastlabki  yillardagi  davlatni 
boshqarishda  tutgan  siyosati  bilan  tugallanadi.  Asarda  Buxoro  amirligidagi  1821  —  1825 
yillarda  bo`lib  o`tgan  xitoy-qipchoqlar  qo`zg`oloni  va  uning  bostirilishi  haqida  so`zlanadi. 
Ammo  asarda  qo`zg`olontshg  asosiy  sabablari  va  mohiyati  ochib  berilmagan,  bu  tabiiy  hol 
bo`lib, saroy tarixchisidan buni kutish mumkin emas edi.
 

---

 
6 
YAna  shu  yo`nalishda  yozilgan  tarixiy  manbalardan  biri  mulla  Ibodulla  va  mulla 
Muhammad SHariflar tomonidan fors-tojik tilida yaratilgan «Tarixi amir Haydar» nomli asardir. 
Asarda  ashtarxoniylar  bilan  mang`itlar  sulolasi  tarixi,  amir  Haydarning  otasi  amir  SHoh 
murodning  tug`ilishidan  boshlab,  to  amir  Haydar-ning  o`limi  (1826)  gacha  Buxoro  amirligida 
bo`lib  o`tgan  siyosiy,  ijtimoiy-iqtisodiy  voqealarga  to`xtalib  o`tilgan.  SHu  bilan  birga,  asarda 
1820 yilda A. F. Negri boshliq Rossiyadan Buxoroga yuborilgan elchilik tashrifi to`g`risida xam 
ma`lumotlar berilgan'.
 
Muhdmmad  SHarifning  xuddi  o`sha  davrni  aks  ettiruvchi  «Toj  ut-tavorix»—(«Tarixlar 
toji»)  nomli  asarida  mang`itlar  nasabnomasi,  turkiy  va  Mo`g`ul  qabilalari,  CHingizxon,  uning 
avlod-ajdodlari,  shayboniylar,  ashtarxoniylar  sulolasining  tarixi  beriladi.  Umuman,  asar 
ashtarxoniylar,  ayniqsa  mang`itlar  sulolasi  vaqtida  Buxoro  amirligidagi  siyosiy,  ijtimoiy-
iqtisodiy voqeliklarni o`rganishda muhim rol’ o`ynaydi.
 
XIX  asrning 40-yillarida  yozilgan  yirik tarixiy