O`zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta'lim vazirligi

Umumiy o`qituvchilar kengashlari
SHotlandiyada umumiy o`qituvchilar kengashlari (UO`K)
 
1965 yili tashkil qilingan bo`lib, u 
shotland uqituvchilari kasbiy darajasini yaxshilash, kasbga kirishish standartlarini belgilash va bu 
standartlar dastlabki tayyorgarlik kurslarida ma`lum strukturalarga erishish mumkinligiga ishonchni 
tarbiyalaydi. YAngi o`qituvchilar UO`Kga shartli qabul qilinadilar. To`liq a`zo bo`lish faqatgina ikki 
yillik sinov muddati tugaganidan so`ng amalga oshadi. To`liq a`zo bo`lgan o`qituvchilardan o`z 
kasbiy darajasini uzluksiz takomillashtirish, o`z-o`zini baholashni rivojlantirishga tayyor bo`lishi 
talab qilinadi. 
 
Angliya va Uelsda tashkil qilingan UO`K quyidagi muammolar echimiga yordam beradi:
— ta`lim standartlari; 
— o`qituvchilar xulqi standartlari; 
— o`qituvchi kasbining o`rni;
—
o`qituvchining tayyorgarligi, obro`si va faoliyati;
— o`qituvchi kadrlar safini to`ldirish;
— dars berishga tibbiy jihatdan yaroqlilik.
O`qituvchilarni ishga qabul qilish
Vazifaga kirishish
YAngi o`qituvchi uchun dastlabki bir necha yil og`ir kechishi mumkin. Bir qancha davlatlarda 
(Avstriya, Belgiya, Angliya, Daniya, Fransiya, Germaniya, Gresiya, Irlandiya, Italiya, SHotlandiya, 
SHveysariya) yangi o`qituvchini dastlabki tayyorgarlik kursini muvaffaqiyatli yakunlab, ishga kirish 
arafasida baholash davri mavjud.
Avstriyada sinov muddati bir yildan iborat. Maktab xodimi yangi o`qituvchining faoliyatini 
kuzatib borishga javobgar hisoblanadi. YAngi o`qituvchi yil davomida haftada bir marta 
pedinstitutga katnash imkoniyatiga ega.
U bu muddatni qay darajada muvaffaqiyatli o`tkazganini maktab jamoasi, ilmiy mudir, maktab 
inspektori va pedinstitut xodimi hal qiladilar.
Belgiyada o`qituvchi stajer bo`lgunicha 240 kun vaqtinchalik o`qituvchi bo`lib ishlashi lozim. 
Stajirovka yana bir yilni o`z ichiga oladi. Bir yildan so`ng stajyor faoliyatini ilmiy mudir hamda 
maktab inspektori baholaydi. Ilmiy mudir va maktab inspektori bayonotiga asosan mazkur 
o`qituvchining lavozimiga loyiq ekanligi yoki sinov muddatini yana biron yilga uzaytirish lozimligi 
yohud uning faoliyati umuman qoniqarsiz ekanligi hal qilinadi. Germaniyada sinov muddati 
bo`lg`usi o`qituvchining kasbiy tayyorgarlik darajasiga qarab belgilanadi.
6 daraja mavjud: 1 — eng yuqori, 5 yoki 6 qoniqarsiz. O`qituvchi birinchi darajada 12 oy sinov 
muddatida faoliyat yuritadi, 2 — 15 oy, 3 — ikki yil.
Maktab inspektori ilmiy mudir qarashlariga asosan sinov muddati nechog`li samarali o`tganligi 
haqida qaror qabul qiladi.
Daniyada sinov muddati ikki yil davom etadi. YAkuniy qaror asosan ilmiy mudir axboroti 
asosida maktab kengashi tomonidan qabul qilinadi. Gresiyada dars o`tishning dastlabki ikki yili 

---

- 75 - 
sinov muddati hisoblanadi. SHundan so`ng o`qituvchi maktab maslahatchilari tomonidan 
baholanadi. Baho ijobiy bo`lgan holda o`qituvchi o`z vazifasida doimiy qoldiriladi.
SHotlandiyada yangi o`qituvchi ta`limga muvofiq kursni tugatgan hamda UO`Kning shartli 
ruxsati bilan o`qituvchi hisoblanadi. To`liq ro`yxatdan utish faqatgina ikki yillik sinov muddatidan 
so`nggina amalga oshiriladi.