O`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Geografik tarqalishi. Sobiq Ittifoqning hamma tumanlarida yo‘l yoqalarida, dalalarda, ekinzorlarda, o‘tloqlarda, o‘rmon chetlarida, ariq bo‘ylarida hamda boshqa nam yerlarda o‘sadi.

II.2.2.1-rasm. Katta zubturum - Plantago Major L.
Mahsulot tayyorlash. О‘simlik bargi yil bo‘yi vig‘iladi. Yupqa qilib yoyib, soya yerda quritiladi yoki quritmay ishlatiladi.
Kimyoviy tarkibi. Mahsulot tarkibida aukubin (rinantin) glikozidi, achchiq, shilliq va oshlovchi moddalar, flavonoidlar (apigenin, gomoplantagenin, lyuteolin va skutellyarein glikozidlari va boshqalar), karotin hamda askorbin, limon kislotalar, faktor T va vitamin К bo’ladi.
Ishlatilishi. Zubturum o‘simligining dorivor preparatlari yallig‘lanishga qarshi va balg‘am ko‘chiruvchi vosita (barg damlamasi) sifatida, me’da-ichak kasalliklari (surunkali gipoatsidli gastrit, normal va kam kislotalik sharoitdagi me’da-o‘n ikki barmoq ichak yarasi)ni (plantoglyusid preparati), anatsid gastrit, surunkali va tuzalishi qiyin bo‘lgan kolit hamda yaralarni (quritilmagan bargi va burga zubturumning quritilmagan yer ustki qismining shiralari birgalikda) davolashda qo’llaniladi.
Dorivor preparatlari. Damlama, nastoyka, yangi yig‘ilgan, quritilmagan bargnmg konservatsiya qilingan shirasi, plantoglyusid preparati, barg briketi. Barg yo‘talda beriladigan choylar - yig‘malar tarkibiga kiradi.



II.2.2.2-rasm. Katta zubturum dorivor preparatlari.
Burga Zubturum.
O'simlikning nomi. Burga zubturumi — Plantago psyllium L. Zubturumdoshlar — Plantaginaceae oilasiga kiradi. Bo'yi 10—40 sm keladigan bir yillik o't o'simlik. Poyasi sershox, yuqori qismi bezli tuklar bilan qoplangan. Bargi chiziqsimon bo'lib, poyada qarama-qarshi o'rnashgan. Gullari kalta, sharsimon boshoqchaga to'plangan. Boshoqcha uzun bandli bo'lib, barg qo'ltig'idan o'sib chiqadi. Kosacha va tojbarglari hamda otaligi to'rttadan, onalik tuguni ikki xonali, yuqorida joylashgan. Mevasi — ikki urug'li ko'sak. lyun oyida gullaydi, urug'i avgustda yetiladi.
Geografik tarqalishi. Faqat Ozarbayjonda va Turkmanistonda yovvoyi holda uchraydi. Ukrainada hamda Moskva viloyatida o'stiriladi.
I