Pedagogika nazariyasi va

“qaysi oilalarni aytirsuz bilimsiz, boshi pahmoq, quli tuqmoq onalarmi. Uzlarida yuq 
tarbiyani  qanday  olib  berurlar”,  der.Otasiga  nima  dersiz,  desak:  “Qaysi  ota  Tuychi, 
uloqchi, bazmchi, dumbirachi, karnaychi, surnaychi, ilm qadrini bilmagan, ilm uchun 
bir  pulni  kuzlari  qiymagan,  zamondan  habarsiz  otalarni  aytursizmi  Avval  uzlarini 
uqitmak, tarbiya qilmoq lozimdur”, der. 
 
1899 yildaeq aellarni tarbiyachilik ishiga tayyorlash, ularni tarbiyaning mezoni 
va  usullari  yuzasidan  uqitish  zarurati  kutarilgan  edi.Haetimizning  kursatishicha, 
tarbiyaga oid bilimlarni targ`ib qilish orqaligina oilaviy tarbiya bilan ijtimoiy tarbiya 
uyg`unligini ta`minlash mumkin.Bu ishlarni amalga oshirishda tarbiyaga oid oynoma, 
jaridalarda  bosilgan  tarbiyaviy  mavzulardagi  maqolalardan  unumli  foydalanish 
maqsadga  muvofiqdir.Demak,  oila  haetini  tarbiyaviy  jihatdan  tug`ri  tashkil  qilish 
uchun Oqituvchilar, keng jamoatchilik pedagogika fani orqali aholiga kumaqlashishi, 
ota-onalarga tarbiyaviy bilim berish tizimini ishlab chiqishlari lozim.Pedagog olimlar 
tadqiqotlarida  isbotlanganidek,  oilaviy  tarbiyaga  oid  ishlar  quyidagi  sharoitlarda 
bajarilsa, tarbiya samaradorligi yanada oshadi: 
 
1.Maktab  uzining  barcha  ta`sirlari  majmuini  oilaviy  tarbiya  jareniga  izchil 
yunaltirilsa. 
 
2.Oqituvchilar  jamoasi  oila  bilan  uzaro  hamkorligi  davrida  uzlarining  etik-
pedagogik tarbiyaviy talablarini tug`ri tashkil etsa. 
 
3.Xalq  ta`limi  bulimi  va  muassasalar  tashkilotchi  ota-onalarni  tarbiyaviy 
jarenga uyushtirsalar. 

 
4.Oqituvchilar  tomonidan  oilaviy  tarbiyaga  rahbarlik  bolalar  maktabga 
kelmasdan oldin boshlansa va bu ish ularning barcha uquv yillarida davom ettirilsa. 
 
Ma`lumki,  bola  maktabga  kelgunga  qadar  ham,  maktabda  uqish  davrida  ham, 
asosan  oilada  tarbiyalanadi.Oila  bolaning  duneqarashi,  hulqi  va  didiga  ta`sir 
kursatishi  tabiydir.Ota-onalarning  bolalarni  tarbiyalashdagi  eng  birinchi  vazifalari- 
bolalar sog`ligini saqlashdir. 
 
Shunday  ilib,  oila  tarbiya  maskani  bulib,  shaxsning  kelajagi  shu  maskanda 
tarbiyaning  qanday  amalga  oshirilishiga,  tarbiyachi  hisoblanmish  ota-onaning  uz 
burch vazifalariga qanday munosabatda bulishiga bog`liqdir.Xullas barkamol insonni, 
ya`ni  avvalo  oila  uchun,  qolaversa  uzi  yashab  turgan  jamiyat,  xalq  uchun  fidoyi, 
nekbin  shaxsni  tarbiyalash  oiladan  boshlanadi.Shuning  uchun  maktab  Oqituvchi- 
tarbiyachilari, mahalla, jamoa, davlat xujaligi hamda tuman rahbarlari oila ravnaqiga 
va ayni choqda oila tarbiyasigadiqqat-e`tiborni qaratishlari zarur. 
 
3.Oila,  maktab  va  jamiyatchilik  hamkorligi  hozirgi  kunimizning  dolzarb 
masalasidir.Chunki  birinchidan,  oila  tarbiyasida  oila,  mak`a`  va  jamoatchilik 
hamkorliginiing  uzi  murakkab  jaren  bulib,  bunda  muallimlardan  tashqari  ishlab 
chiqarish jamoalari vakillari, eshlar kasaba uyushmalari ishtirok etadilar.Ikkinchidan, 
ota-onalar  va  qarindosh  urug`lar  turli  mehnat  jamoalarining  vakillari  bulib,  ishlab 
chiqarish  va  eru-dustlarining  ma`naviy  haetlarida  omillarni  muhokama  qiladilar, 
ularning  haetga,  san`atga,  oilaviy  majburiyatlarga  bulgan  munosabatlari  haqida 
gapiradilar.Shu  sababli  ham  mana  shunday  toifa  oilalarda  tarbiya  topaetgan  bolalar 
boshqa  ota-onalarning  kuchada,  jamoat  joilaridagi  haet  faoliyatlariga  qarab  qz  ota-
onalariga  baho  beradilar.Uchinchidan,  uzbek  oilalarining  haeti  tarzida  ijtimoiy 
voqealar  natijdasida  sifat  jihatidan  uzgarishlar  qilish  uchun  samarali  yul  va  usullar 
qidirmoq zarur. 
 
Maktab  bilan  ota-onalarning  hamkorligini  mustahkamlash  maqsadida 
maktablardap 
ota-onalaar 
kumitasi 
tashkil 
qilinadi.Bu 
qumitaga 
maktab 
direktorirahbarlik  qiladi.Bundan  tashqari,Yu  har  bir  sinfda  ota-onalar  qumitasi 
tug`risidagi  Nizomda  belgilangan.Hamma  ota-onalar  qumitalari  har  bir  uquv 
yiliningboshida  butun  uquv  yili  uchun  tuziladi.Sinf  ota-onalar  qumitasi  ota-onalar 
yig`ilishida  3-5  kishidan  iboratqilib  saylanadi.Sinf  ota-onalar  qumitasining  raisi 
maktab  ota-onalar  qumitasiga    a`zo  qilib  hisobga  olinadi.Shu  sababli  maktab  ota-
onalari  umumiy  yig`ilishlarida  sinf  ota-onalari  majlisi  tavsiya  etgan  kishilardan 
saylanadi.Maktab  ota-0onalar  qumitasi  a`zolaring  srni  har  bir  maktabning  katta-
kichikligi,  ish  sharoitiga  qarab  ota  onalar  umumiy  yig`ilishiqarori  bilan  belgilanadi, 
lekin uni tuzilishida har bir sinf ota-onalar qumitasi a`zosi bulishi shart.Maktab ota-
onalar  qumitasi  a`zoligiga  maktabni  otaliqqa  olgan  tashkilotning  vakillari  ham 
kiritiladi.Kundalik  ishlarni  bajarish  hamda  ota-onalar  qumitasi  raisi  va  uning 
urinbosari, kotibi va 5-7 a`zodan iborat hay`at saylanadi. 
 
Qumita  a`zolari  uzoqdan  qatnab  uqiydigan  bolalarni  transport  vositalari  bilan 
ta`minlash  eki  ular  uchun  maktab  qoshida  internat  ochib  ularni  issiq  ovqat  bilan 
ta`minlashga  erdam  beradilar.Ota-onalar  qumitasi    maktabda  G`Ota-onalarG` 
burchagi tashkil etilib, u erga uoquvchilarning namunali kundalik ish reja va tartibi, 
ota-onalar  uchun  nashr  etilgan  yangi  ada`ietlarni,  oquvchilar  qoidasini,  maktab 
tarbiyaviy  ishlarining  istiqbolli  rejasini  osib  quyadi.Bulardan  tashqari,  maktab  ota-
onalar bilan suhbatlar, majlislar va boshqa kurinishdagi hamkorliklarni tashkil etadi. 

 
Maktab,  oila  va  jamoatchilik  hamkorligini  yulga  quyishda  sinf  rahbarlarining 
tarbiyaviy  faoliyatlari  nihoyatda  muhimdir.Masalan,  sinf  rahbalarining  har  bir 
honadonga  kirib  br`orishi,  shu  oilaga  va  ota-onalarga  hurmat  sifatida 
baholanadi.Tarbiyaviy  chora  tadbirlarni  belgilashda  sinf  rahbarining  oquvchilar  kuz 
oldida  ota-onalari  bilan  suhbatlashishlari  ularning  oquvchi  uyiga  kelishning  uzi 
ularning  qalblarini  quvonchga  tuldiradi.Faqat  sinf  rahbarlari  emas,  balki  fan 
Oqituvchilarining  ham  ota-onalari  bilan  qilaetgan  hamkorliklari  oquvchilar  haetida 
sezilarli  iz  qoldiradi,  bu  bilan  ularning  hursandchiligini  oshiradi,  yangada  kuch-
g`ayrat sarflashga ilhomlantiriladi.Sinf rahbarlari bildirilgan habar, tanqidiy fikrlarni 
vazminlik  tinglashlari,  imkoniyat  doirasida  ijobiy  his  etishlari  juda  muhimdir.  Bola 
tarbiyasida jamoatchilikning ta`siri beqies ekanligi haet kursatib turibdi. 
 
Sharq  xalqlari,  chunonchi,  uzbek xalqi  huddi  shu  narsani  biladi,  teran  ma`no-
mazmunini  tushunadi.  Darhaqiqat,  sharq  xalqlari  uchun  muhim  xususiyat 
xursandchilik  kunlari  ham,  boshga  ish  tushgan  onlarda  ham  bir-biriga  hamdard  va 
hamnafas  bulishdir.Insonlar  urtasidagi  bunday  birlik  va  ham  jihatlikning  muhim 
vositasi-mahalladir.  Mahalla  shunday  bir  muqaddas  makonki,  unda  insonlar  bir-
birligi bilan opa-singil, aka-uka, quda-anda, dust-birodar bulib, bir honadondagi tuyu 
maraka, motam barcha honadonlarniki, farzand tarbiyasid ham umummahalla ahliniki 
hisoblanadi. Mahalla uzbeklarning tarixan shaqllangan yagona maqsad bilan yashab, 
faoliyat kursatadigan makoni hisoblanadi. U xalqning turmush tarzi, ruhiyati, ijtimoiy 
haetning  uziga  xos  xususiyatlarini  aks  ettiruvchi,  milliy  an`analarini,  urf-odatlarini, 
axloqiy-ma`naviy  qadriyatlarini  avloddan-avlodga  etkazuvchi  muqaddas  maskan 
bulib kelgan. 
 
Mahalla  -tarbiya  uchog`idir.  Mahalla  da  usaetgan  har-bir  yigit  qizning  ahloq-
odobi  uchun  butun  mahalla  ahli  mas`uldir.Mahalladoshlarning  har  bir  esh  taqdiriga 
javobgarligi,  ularni  nazorat  qilishi  barkamol  insonni  tarbiyalab  etishtirishning 
negizidir. 
 
Demak, maktab, oila va jamoatchilik hamkorligi bolalar tarbiyasida asosiy hal 
qiluvchi  bug`in  bulib,  bunda  Oqituvchi-tarbiyachilarning  tashkilotchiliklari 
muammoni ijobiy hal etuvchi omil hisoblanadi.