PivoTexnologiya indd

5.1.2. OQAVA SUVLARNI TOZALASH 
VA ZARARSIZLANTIRISH
Organik moddalar konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan oqava suvlarni tozalash 
uchun aerotenk va faol il (botqoq) biokimyoviy usuli qo‘llaniladi. 
Aerotenk – chuqurligi 3–6 metrli seksiyalarga bo‘lingan uzun temir-beton 
sig‘im. U aeratsiyalovchi qurilma bilan jihozlangan. Seksiyalar yo‘laklardan 
tashkil topgan. Tipik aerotenklarda yo‘laklar soni 2–3 yoki 4 ta bo‘lishi 
mumkin. Ularning kengligi 5; 8 va 10 metr, uzunligi 50–100 metrgacha bo‘ladi. 
Faol  il  (botqoq)  –  bu  mikroorganizmlar  mineralizatorining  biosenozi. 
Uning tarkibiga bakteriyalarning fiziologik guruhlari, mog‘or zamburug‘lari, 
achitqilar hamda turli mikroskopik hayvonlar, chuvalchanglar kiradi. 
Pivo ishlab chiqarishdagi oqava suvni biologik tozalash jarayonida faol il 
hosil bo‘ladi. Faol ilning tarkibi, asosan, oqsil moddalar, uglevodlar, moylar, 
biogen element (kaliy, fosfor, azot) kompleksidan tashkil topgan.
Oqava suv va faol il aralashmasi 6–12 soat davomida aeratsiyalanadi va 
shundan so‘ng ikkilamchi tindirgichlarga ilni cho‘ktirish uchun haydaladi. 
Tingan suv suv havzalariga yuboriladi. Faol il aerotenkdagi yangi oqava 
suvga qayta qo‘shiladi. Mikroorganizmlarning to‘
х
tovsiz ko‘payishi natijasida 
ilning hajmi ortib boradi. Ilning ortiqcha qismi aerosistemada oqava suvlarni 
biokimyoviy tozalashga hamda oqava suv tarkibidagi organik moddalarni 
iste’mol qilib o‘z hayot faoliyatini davom ettirishiga sarflanadi. Bu organik 
moddalar il uchun uglerod manbayi hisoblanadi. Ilning tarkibini inobatga olib, 
uni quritib va zararsizlantirgandan so‘ng o‘g‘it sifatida dalalarga sepiladi. 
Oqava suvlarni shahar kanalizatsiyasiga quyishga imkoni bo‘lgan ishlab 
chiqarish kor
х
onalari ishlatish oson bo‘lgan suv tozalovchi inshootlarni qurishi 
lozim. Pivo ishlab chiqarish kor
х
onalarida suv tozalovchi inshootlar panjara, 
qum ushlagich, tindirgichlar, biofiltrlar, 
х
lorator va illi maydonchalardan 
tashkil topgan. 
Biofiltr aylana yoki to‘g‘rito‘rtburchak shakldagi beton sig‘im bo‘lib, oqava 
suvlar filtrlovchi qatlam orqali o‘tkaziladi. Oqava suv filtrlovchi qatlamdan 
o‘tayotganda uning yuzasida bakteriya va zamburug‘larning yig‘i 
lishidan 
biologik qatlam hosil bo‘ladi. 
Biofiltrlarni aeratsiyalash tabiiy tarzda amalga oshadi, ya’ni havo biofiltrga 
qatlam yuzasi va qatlam ostiga drenajdan beriladi. 

---

108
Sun’iy aeratsiyalash biofiltr ishini jadallashtiradi (oksidlanish jarayonini 
tezlashtiradi). Sun’iy aeratsiyalovchi biofiltrlarni aerofiltrlar deb yuritiladi. 
Ularning balandligi 3–4 metr. Katta biofiltrlarni minorali biofiltrlar deyiladi, 
ularning balandligi 9–18 metr bo‘ladi. 
Suvni tozalashning fizik-kimyoviy usulida oqava suvlardagi patogen 
mikroblarni yo‘qotish maqsadida zararsizlantiriladi. Oqava suv turli usulda 
dezinfeksiya qilinadi, pivo ishlab chiqarishda 
х
lorlash usuli keng tarqalgan. 
Oqava suvga ma’lum miqdorda 
х
lor eritmasi solinadi.
Oqava suvni tozalash usulini tashlashdan avval kor
х
onaning joylashgan 
yeri, oqava suvning ifloslanganlik darajasi va talab qilinayotgan tozalash 
darajasiga e’tibor beriladi.
Oqava suvni qayta ishlatishning yana bir yo‘li ularni sug‘oriladigan ekin 
may doniga yuborishdir. Bu usul bilan oqava suvni tabiiy sharoitda tozalash 
bilan bir vaqtning o‘zida hosildorlikni oshirish mumkin. Biroq iqlim sharoiti 
va bir me’yorda yetkazib berishning iloji yo‘qligi sababli bunday yangi suvlarni 
sug‘orishda ishlatishning har doim ham imkoniyati yo‘q.