Po‘lat arqonlar. O‘q, val, podshipnik, muftalar. Blok va polispastlar

3.Blok va polispastlar
Bloklar ishlash sharoiti o‘rnatilishiga qarab qo‘zg‘almas va qo‘zg‘aluvchan bo‘ladi. Ishlayotganda o‘qi qo‘zg‘almaydigan bloklar, qo‘zg‘almas bloklar deb ataladi.
O‘ki yuk bilan birga tushadigan yoki ko‘tariladigan bloklar qo‘zg‘aluvchan bloklar deb ataladi. Bu bloklar qo‘zg‘almas bloklarga qaraganda kam qo‘llaniladi (3.9-rasm).
Qo‘zg‘almas blokda Q massali yukni ko‘tarish uchun kanatning o‘qsh uchiga mikdori jixatidan, Q yukning massasidan katta bo‘lgan R kuch quyish zarur: Chunki kanatdan utish paytida deformatsiyalanish va tayanchlardagi ishqalanish hisobiga qushimcha ish bajariladi.

p -blokdagi qarshilikni belgilaydi.
_
Q
Blokni F.I.K. (ƞ) podshipniklarni turi kanatning qamrash kengligi, uning diametri va egiluvchanligiga bog‘liq. Zoldirli va rolikli podshipniklar bilan ishlaganda ƞ = 0,25÷0,98. Sirpanish podshipniklari bilan ishlaganda ƞ = 0,9-0.96;
Bloklar kanatning polispast (baraban) tekisligiga nisbatan 3...5 gradusgacha chetlanishga imkon beradi. Kuchdan yutish mumkin bo‘lgan blokda R kuchning S masofasidan ikki barobar katta, ya’ni S = 2h.
R = Q/2, N.
R - kuchning tezligi; v - yukning tezligi;
V 1 - dan ikki barobar ko‘p, ya’ni v=1v1

3.9-rasm. Bloklar
R - kuchning S masofani o‘tishda bajargan ishi, Q yukni h masofani o‘tish davomida sarflangan ishiga teng bo‘lgani uchun R = Q/2, N. Tezlikdan yutish zarur bo‘lganda, bloklarda kuchning o‘tgan masofasi va tezligi yukning masofasi va tezligidan ikki barobar kichik, ya’ni R = Q/2, N.;
Polispastlar qo‘zg‘aluvchan va qo‘zg‘almas, bir rolikli va ko‘p rolikdan tashqil topgan blok oboymalarining majmuasidan iborat bo‘lib, ma’lum sistemada ularni bitta umumiy kanat qamrab olgan bo‘ladi(3.10- rasm). Qo‘zg‘aluvchan oboymadan yukni ilib olish uchun ilmoq bo‘ladi, qo‘zg‘almas oboyma esa, biror joyga mahkamlab qo‘yiladi. Polispastlardan kuchdan yutish uchun (reduktor polispastlar) yoki tezlikdan yutish uchun (multipliqator polispastdan) foydalaniladi.