Possibilities of using the retrospective aspects of the state policy on crafts

2- жадвал

«Ҳунарманд» уюшмаси аъзоларининг ҳунармандчилик фаолияти йўналишлари кесимидаги маълумот³

	Ҳунармандчилик йўналишлари
ЙИЛЛАР	Майда ҳайкалтарошлик буюмлари	Муаллифлик мебеллари тайёрлаш	Миллий либослар тайёрлаш	Бош кийимлар тайёрлаш	Новдадан буюмлар тўқиш	Кўзгу тайёрлаш	Ганч ўймакорлиги	Ёғоч ўймакорлиги	Тош ўймакорлиги	Қўлда гилам тўқиш	Соатсозлик	Металлдан ясалган буюмлар	Туникадан ясалган буюмлар	Миллий пойабзал тайёрлаш	Гул босилган газламалар ва чокли буюмлар	Каштачилик	Зардўзлик буюмлари	Мусиқа асбоблари	Чинни, фаянс ва сопол буюмлар	Қимматбаҳо металлдан ясалган заргарлик буюмлари	Ўйинчоқлар	Чарм маҳсулотлари	Ёғочдан тайёрланган халқ хунар. маҳсулотлари	Ҳажмли ва шаклли қолибларда қуйилган буюмлар	Эсталик буюмлари	Оддий металдан миллий услубда тайёрланган тақинчоқлар	Қўлда газламалар тўқиш	Минатюра, ранг тасвир, наққошлик ва бўёқли нақшлар	Кандакорлик, мисгарлик буюмлари	Бошқа	Жами
01.10.2019	76	1233	3034	284	29	72	166	262	299	115	50	3472	749	1033	8373	347	141	59	675	815	69	282	4370	243	239	74	308	186	61	52	27168
01.11.2019	77	1268	3062	277	32	73	168	266	301	117	46	3558	758	1019	8402	349	142	56	683	829	67	272	4438	245	241	72	303	191	62	54	27428
01.12.2019	78	1318	3089	273	32	74	167	279	294	118	47	3610	774	1033	8556	350	143	59	674	831	67	270	4422	244	242	73	307	193	61	53	27731
01.01.2020	74	1336	3082	267	33	74	166	284	293	114	46	3606	766	1043	8471	356	140	59	670	829	64	269	4398	243	243	79	304	193	60	56	27618
01.02.2020	74	1320	3070	267	33	74	166	284	280	114	46	3606	766	1021	8471	356	140	59	670	829	64	269	4398	243	240	79	304	193	60	40	27527
01.03.2020	79	1426	3185	272	35	74	165	300	287	131	47	3798	788	1038	7994	376	143	60	705	855	61	284	4500	254	243	87	306	203	65	56	27820
01.05.2020	84	1 528	3 240	275	35	76	174	317	302	131	47	3 882	796	1 040	8 082	382	143	60	738	870	61	284	4 646	259	243	88	307	212	65	57	28427

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. № 3, июнь, 2021 йил. ISSN: 2181-1016

Аксарият бадиий ва тарихий аҳамиятга эга бўлган ҳунармандчилик йўналишларида қўл меҳнатининг устунлиги, табиий хом-ашёни етиштириш ва тайёрлаш ҳамда янги ижодий ишланмаларни таййрлаш билан боғлиқ жараёнларнинг вақт талаб қилиши маҳсулот ҳажмининг ортиб боришини секинлаштириб, унинг таннархини ортиб боришига сабаб бўлади, шу билан бирга ушбу маҳсулотларнинг харидорлиги турли хил қадриятларимиз билан боғлиқ маросимлар ва туризм имкониятларининг юқорилигига, шунингдек халқаро ва давлат буюртмаларининг амал қилишига чамбарчас боғлиқдир.

Бугунги кунда ҳам халқ амалий санъатини йўналишларини қўллаб- қувватлашда ушбу ислоҳотлар алоҳида аҳамият касб этади. Буни халқ амалий санъати йўналишларини умумий ҳунармандчилик таркибида алоҳида гуруҳланиб, уларни қўллаб-қувватлаш бўйича алоҳида устуворликлар берувчи миллий каталогнинг жорий этилганида кўриш мумкин.

2-расм. Миллий каталогга кирган халқ амалий санъати усталарининг ҳудудлар бўйича гуруҳланиши⁴

Хусусан, Амир Темур ва Темурийлар даврига назар ташласак, ҳунармандчиликни таркибан йирик икки гуруҳга ажратиш мумкин:

1. 
   Оддий ҳунармандчилик: уй-рўзғор буюмлари, кийим-кечак, озиқ- овқат ҳамда турли маиший хизмат кўрсатиш билан боғлиқ ҳунармандчилик.
   
2. 
   Халқ амалий санъати: меъморлик безаги, бадиий ҳунармандчилик турлари, қўлёзма санъати, миниатюра ва бошқалар [20].
   

Бу даврда давлат томонидан халқ амалий санъати ёналишларини оддий ҳунармандчилик йўналишларига нисбатан қўллаб-қувватлашда алоҳида устуворлик берилганлиги бир қатор тарихий манбалар ва тадқиқотлардан маълум [21;22;23]. (3-расм)

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. № 3, июнь, 2021 йил. ISSN: 2181-1016

3. расм. Амир Темур ва Темурийлар даврида Халқ амалий санъатини қўллаб-қувватлаш бўйича олиб борилган ислоҳотлар ⁵

⁵ Тарихий манбаларни ўрганиш асосида, муаллиф томонидан тузилган.



Юқорида қайд этилган ислоҳотлардан кўриниб турибдики, Амир Темур илм-фан, дин соҳа вакиллари билан бирга ҳунармандчиликнинг етакчи соҳалари вакилларини қадрлаб, мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ва маданий жиҳатдан тараққий этишига шахсан ўзи бош-қош бўлган.
Сўнгги йилларда ҳунармандчиликка оид қабул қилинган қонун ҳужжатларида акс этган чора-тадбирлар тизимида Амир Темурнинг том маънода амалга оширган ислоҳотларининг тадрижий давомини кўриш мумкин. Унинг ўзга давлатлар устидан қозонган ғалабаларини нишонлаш, шунингдек, соҳибқироннинг оиласи билан боғлиқ тўй-маросимлар ҳамда турли байрамларда анъана тусига кирган ҳунармандчилик фаолиятини ривожлантириш мақсадида мунтазам равишда турли хил кўргазма ва ярмаркаларнинг ўтказиб турилиши тарихий манбалардан маълум. Бугунги кунда ҳам сўнгги йилларда маҳаллий ва хорижий доирада кўргазма ва фестивалларнинг мунтазам ўтказиб турилиши, шу билан бирга миллий ҳунармандчилик вакилларини халқаро фестивал ва кўргазмаларда иштироки этиб боришини давлат сиёсати даражасида қўллаб қувватланаётганини алоҳида қабул қилинган қонун ҳужжатларида акс этган чора-тадбирлар тизими ва белгиланган имтиёзларда кўриш мумкин [24;25;26].

3-жадвал Миллий ҳунармандчилик йўналишлари бўйича халқаро ва маҳаллий

доирада кўргазмалар ва фестивалларни қўллаб-қувватлаш бўйича имтиёзлар

Ўзбекистонда ўтказилиши назарда тутилган маҳаллий ва хорижий аҳамиятга эга тадбирларга доир имтиёзлар

Шарқ ва Ғарбни туташтирган Буюк Ипак йўлини очиб берган, барча халқларни бозор иқтисодиётида азалдан муҳим ҳисобланган ҳунармандчиликни кенг тарғиб қилиш, ҳунармандчилик анъаналари ва мактабларини сақлаш, қайта тиклаш, бу соҳадаги илмий ўрганиш ва изланишларни ҳамкорликда амалга ошириш, ўзаро тажриба алмашиш ва маҳорат дарслари ташкил этиш, ушбу соҳадаги иқтидорли ҳунармандларни Рағбатлантириш

Ҳар икки йилда Қўқон шаҳрида ўтказилиши белгиланган фестивалга Ташкилий қўмита томонидан тасдиқланган ҳайъат аъзолари ва иштирокчи сифатида ҳар бир мамлакатдан 15 нафаргача ижодий делегация (12 нафаргача ҳунармандлар ва 3 нафаргача ташкилий гуруҳ аъзолари) таклиф этилади ва уларнинг яшаш, овқатланиш, Ўзбекистонга келиб- кетиш (учинчи давлат орқали учишлари ҳам), ички транспорт ва йўл харажатлари молиялаштирилади.

Хорижий давлатларда ҳунармандчилик маҳсулотларини сотиш ва кўргазмали тадбир ва фестивалларда иштирок этишига доир имтиёзлар

Ҳунарманд хорижий давлатларда ўтказиладиган кўргазма, танлов ва ярмаркаларда намойиш этиш учун мўлжалланган қиймати 5 000 (беш минг) АҚШ долларигача бўлган ҳунармандчилик маҳсулотларини экспорт контракти тузмасдан ҳамда божхона юк декларациясини расмийлаштирмасдан олиб чиқиши мумкин

Ҳунарманд хорижий давлатларда ўтказиладиган кўргазма ва ярмаркаларда намойиш этиш учун олиб чиқиладиган ҳунармандчилик маҳсулотларини сотишдан тушадиган маблағларни Ўзбекистон Республикаси тижорат банкларидаги ўз ҳисобрақамларига, шу жумладан банк ўтказмалари, шунингдек, хорижий валютадаги нақд пул шаклида киритиш ҳуқуқига эга. Ушбу маблағларни эркин тасарруф этиш, шу жумладан банк ҳисоб рақамларидан нақд пул шаклида олишлари мумкин.

Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги томонидан қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳунармандга хорижга чиқиш ва кириш масаласида ўз ваколати доирасида амалий ёрдам кўрсатилиши таъминланади. Шунингдек, “Ҳунарманд” уюшмасига элчихоналар ва бошқа хорижий ваколатхоналар билан ҳунармандчилик йўналиши бўйича алоқаларнинг амалга оширилишида кўмаклашади.

“Ўзбекистон ҳаво йўллари” миллий авиакомпанияси ҳунармандга белгиланган нормадан ортиқ бўлган юклари (ҳунармандчилик маҳсулотлари) учун амалга ошириладиган тўловларда 25 (йигирма беш) фоиз махсус чегирмалар берилишини таъминлайди.

Ушбу кўргазмали тадбирларнинг сўнгги йилларда юксак савияда ташкил этиб борилиши, маҳаллий ва халқаро доирада ҳунармандчилик маҳсулотларининг анъанавий миллий хусусиятлари, ҳунармандчилик йўналишининг жозибаси ва таровати, ўзига хос услуб ва мактабга эгалиги, ҳунармандчилик маҳсулотининг тарихий илдизга эгалиги ҳамда ўз аҳамиятини йўқотмаганлигини халқаро ва маҳаллий доирада эътироф этишдир.