Psixika haqida tushuncha

Psixika haqida tushuncha

62-21 guruh talabasi Allanazarova Asila

Psixika

• Psixika (yunoncha: psychikos — ruhiy), ruhiyat — yuksak darajada tashkil topgan materiya (miya)ning voqelikni alohida shaklda aks ettirishdan iborat xususiyati. Asosan, sezgi, tasavvur, tafakkur, irodaviy xatti-harakat va boshqa subʼyektiv obrazlarda aks etadi. Psixika materiyaga nisbatan ikkilamchi, xreila. Bu Psixikaning mavjudlik usuli (Psixika miya xususiyati)da va uning mazmuni (Psixika — obʼyektiv olamning subʼyektiv obrazi)da koʻrinadi. Psixika materiya taraqqiyotining muayyan bosqichida — tirik organizmlarda sezuvchanlikning alohida shakli yoki his qilish qobiliyati paydo boʻlishi bilan vujudga kelgan. Tirik mavju-dotning morfologik-fiziologik tuzilishi murakkablashuvi, unda nerv si-stemasining vujudga kelishi va taraqqiy etishi, bosh miya, uning katta yarim sharlarining shakllanishi va takomillashishi jarayonida rivojlangan.

Ong va ruhiyat(psixika)
Psixika – materiya tuziishining biologik darajasida vujudga kelgan borliqning yangi sifat bosqichi
Psixika
Hayvon psixikasi (uning asosida tashqi sharoitga moslashuv yotadi)
Inson psixikasi (maqsadga yo’naltirilgan faoliyatda namoyon bo’ladi)
Ong – psixik aks ettirishning oliy shakli. Bunda aql (anglash) bilan bir qatorda ong osti, ongsizlik, sezgi, hissiyot (emotsiya), xotira olamni anglashning muhim ruhiy omillari bo’lib hisoblanadi.
Uzoq vaqt davom etgan evolutsiya natijasida hozirgi organizmlarda in’ikosning qo’zg’aluvchanlikdan tortib, to uning ancha yuksak darajadagi shakllari – psixik hayotning ifodalanishi shakllari bo’lmish sezgilar, idrok, xotira, tafakkurgaqadar turli xildagi shakllari
Ta’sirlanish –qo’zg’aluvchanlik. Tropizm
Hatti – harakatlarning instinktiv shakllari
Hayvonlar muloqoti va “tili”
Psixika va nerv tizimining evolutsiyasi
Psixikaning muhitga va a’zolarning tuzilishiga bog’liqlligi
Ajdodlarimiz asarlarida Psixik holatlar hqidagi fikrlari
1) Xalq ijodiyotida rivoyatlar, maqollar, matallar va masalalar
2) Maxsus ijodkor kishilar o’g’it-nasihat va hikoyalarida
4) Turli davrlarda ijod qilgan shoir va yozuvchilar ijodining mahsullarida, ya’ni badiiy-ilmiy asarlarda
3) Qomusiy, O’rta Osiyo mutaffakirlarining ilmiy nazariy qarashlarida
“Masalalar mohiyati”
“Sharhlardan”
“Jism va aktsidentsiyalarning shakllarga qarab bo’linishi”
“Falsafiy savollar va ularga javoblar”
“Hikmat ma’nolari”
“Aql ma’nolari to’g’risida”
“Ideal shahar aholisining fikrlari”
Abu Nasr Farobiyning inson va uning psixikasi haqidagi qarashlari
Ovqatlanish

• Bu instinkt hayvonning o’zi uchun zarur ovqat qidirib topish, ovqat g’amlash va shu kabi harakatlarda zohir bo’ladi.

Saqlanish instinkti

• Bu instinkt hayvonlarning dushmandan saqlanish tug’ma usullarida va dushmnga hujum qilish qobiliyatidan tashkil topdi.

Nasl qoldirish instinkti

• Bu instinkt ota-onalik instinkti sifatida yaqqolroq ko’rindi. Hayvonlar o’z bolalarini parvarish qilish tug’ma mahoratiga eg bo’lib, u naslinin kelajagi haqida katta g’amxo’rlik qiladi.

Poda bo’lib yashash instinkti

• Bu instinkt hayvonlarning turli usullar bilan o’zaro aloqa qilishida va xilma-xil shaklda birgalashib yashashida paydo bo’ladi.

Hayvonlar instinktlari

Psixikaning taraqiyot bosqichlari

Psixikaning taraqiyoti deganda hayvonlar psixikasining taraqqiyotini, odam ongining trixiy taraqqiyotini,odam psixikasining yoshga qarab taraqqiy qilishini ko’rib chiqamiz. Hayvonlar o’z turiga kiradigan hayvonlar to’dasidan chetda o’sganda ularning xatti-harakatida ba’zi bir xususiyatlar paydo bo’ladi. Uy hayvonlari doimo odamga yaqin yurganidan,ularning hatti harakatlari shu turga kiradigan yovvoyi hayvonlar xatti-harakatiga qaraganda juda ham boshqacha bo’ib tuyuladi. Inson jamiyati bolalar ongiga asosan tarbiya va ta’lim yo’li bilan uyushgan ta’sir ko’rsatadi.
Psixik holatlar
E’tiqod
Bardamlik
Tetiklik
Apatiya
Qiziqishlar
Hayratlanish
Ishonchlilik

Hayvonlarning ko’nikmalari

Ko’nikma – hayvonlarning individual hayoti davomida paydo qiladigan harakatlaridir. Masalan: o’rgangan it qo’l uzatilsa, oldingi oyog’ini beradi; it eshikni oyog’i yoki tumshug’i bilan ochadi, “o’yinga tushadi”, keyingi oyoqlari bilan tikka yuradi, ot aravaga kiradiva hokazo. Bunday harakatlar ko’nikmalar deb ataladi. Hayvonlar instenktiv harakatlr yordami bilan qanday ehtiyojlarini qondirsa, hosil qilingn ko’nikma yo’li bilan ham o’sha ehtiyojlrini qondiradi. Itning “o’yinga tushishi” yoki “oldingi oyoqlarini berishi” uning ovqat olishiga yordam beradigan harakatlaridir. Hayvonlarning ko’nikmalari shartsiz reflekslar, instinktiv asosida, ilgarihosil bo’lgan reflekslar asosida vujudga keladi. Ko’nikmalar hayvonning biron ehtiyojini qondirishga yordam beradigan yangi harakatlarni qayta – qayta takrorlash yo’li bilan vujudga keladi. Ko’nikmalarning nerv – fiziologik mexanizmi shartli refleksdir.

E’tiboringiz uchun rahmat