“Psixologiya” fakulteti

2.Bevosita tadqiqotga kirishish bosqichi:
-respondentlarga ko`r-satma 
berish; 
-sotsiometrik 
varaqalarni 
tarqatish;-respondentlarning 
vazifalarini 
bajarishini kuzatib turish;-tarqatilgan varaqalarni yig`ib olish.
3.Sotsiometrik tadqiqot natijalarini tahlil etish: 
-olingan informatsiyani 
qayta ishlash; -uning nechog`li to`g`ri va hayotiyligini tekshirib ko`rish.
4.Sotsiometrik tadqiqotlarning yakuniy bosqichi:
-xulosalar yasash; -
ilmiy-uslubiy tavsiyanomalar ishlab chiqish.
Test va uning sotsiologiya fanida tutgan ahamiyati. 
 
Test inglizcha so`z bo`lib, tajriba, sinov, o`rganish ma`nolarini ifodalaydi. 
Test sotsiologiya fanida chuqur ildiz otayotgan ilmiy tadqiqot usuli bo`lib, oddiy 
kuzatish yoki so`rov usullarida qo`lga kiritish mushkul voqea va holatlar, 
shaxslarning murakkab ichki ruhiy jarayonlari, hislat va fazilatlari, iroda kuchi 
haqida atroflicha ma`lumot olish imkonini beradi. Testning bosh vazifalaridan biri 
tafakkur, xotira, diqqat-e`tibor, bilish va qiziqish jarayonlaridagi va umuman, 
aqliy-intellektual faoliyatning turli jihatlaridagi o`zgarishlarni o`rganishdan 
iboratdir. Testlar ko`magida hayotiy tajribalar, tasavvurlar, fikr-qarashlar, axloqiy-
estetik nuqtai nazarlar, muayyan xatti-harakatlarning kelib chiqish sabablari 
xususida qimmatli ma`lumotlar olish mumkin. Test usuli orqali sotsiologik 
tadqiqotlar o`tkazishda respondentga bir xil talablar qo`yilishi ham muhim 
ahamiyatga ega. Ular muhtasar holda, quyidagilardan iborat: 1.Respodentlar ayni 
bir xil muqobil javoblar yig`indisidan iborat savollarga bir vaqtning o`zida javob 
beradilar. 2.Savollarga javob berish tartibi, odatda, yozma ravishda har bir 
respondent e`tiboriga bir xil tarzda havola etiladi. 3.Ba`zi hollarda og`zaki 
tushuncha berish zarurati tug`ilga taqdirda har bir guruhga bir xil mazmunda izoh 
beriladi. 4.Respondentlarning har qaysisiga boshqasiga nisbatan afzal shart-sharoit 
tug`dirib berilmaydi. 5.Ilgaridan tayyorlangan testlar natijalarini baholash tizimi 
hammaga 
bab-barobar 
qo`llaniladi. 
6.Test 
o`tkazish 
jarayonida 
sinov 
o`tkazilayotgan joy vakillari, begona shaxslar ishtirok etmasliklari kerak. 7.Testga 
javob berilayotgan paytda sotsiolog murakkab savollarga qo`shimcha maslahat va 
izohlar berishdan o`zini tiymog`i kerak.

---

Test bilan aloqador tadqiqotlarni amalga oshirish jarayonida quyidagi 
talablarga, ayniqsa, qat`iy rioya qilish lozim: 1.Test yordamida nimani aniqlash 
kerak ekanligini yaxshi bilib olish lozim. 2.Shaxs sifatlari, ruhiy-fiziologik 
jihatlarni tekshirishga bag`ishlangan testning savollari miqdor va sifat talablari 
asosida ishlab chiqiladi. 3.Test natijalarini sotsiologik tadqiqotning kuzatish va 
interv’yu usullari natijalari bilan taqqoslash maqsadga muvofiqdir. Bunday 
yondashuv olinadigan natijalarning ob`yektiv va haqqoniyligini ta`minlab beradi. 
4.Test o`tkazish mahalida milliy urf-odatlar, axloq normalarini buzmaslikka 
harakat qilish kerak. Masalan, test savollari qatorida «Jamoangizdagi eng xunuk 
ayol familiyasini qayd eting» yoki «Tasvirdagi eng go`zal ayol rasmini ko`rsating» 
singari savollar bo`lmasligi lozim. 5.Test o`yin va musobaqa tariqasida tavsiya 
etilishi yoki sinov tarzida o`tkazilishi mumkin. Buning uchun hozir turli gazeta va 
jurnallarda e`lon qilinayotgan test namunalaridan foydalanish mumkin. 6.Test 
namunalarining eng so`nggi xulosani fikr sifatida tavsiya etishga shoshilmaslik 
kerak. Faqat, diqqat-e`tibor, kuzatuvchanlik, xotira xususidagi testlardan ilmiy 
xulosalar chiqarish mumki, xolos. Qolgan sohalarda test orqali olinuvchi 
ma`lumotlar sotsiologiyaning boshqa metodlaridan olingan xulosalar bilan 
hamohang tavsiya etilishi va umumiy xulosalar qilinishi mumkin.