Pulning kelib chiqishi, mohiyati va vazifalari

O`zbekiston respublikasi al-buxoriy universiteti iqtisodiyot 1.8 guruh talabasi raimov Ma’ruf

Pulning mohiyati  va uning kelib chiqish vazifalari

Mavzu:

Reja:

1. Pulning mohiyati va xususiyatlari.

2. Bozor iqtisodiyoti sharoitida pulning ahamiyatini oshishi.

3. Pulning funksiyalari.

4. Pul to`g`risidagi nazariyalar.

Pul - bu shunday maxsus tovarki, u hamma boshqa tovarlar uchun umumiy ekvivalent vazifasini bajaradi. Pul umumiy tovarlarni ayrboshlashda asosiy vazifasini bajaradi. Qadimda pul vazifasini turli xil tovarlar bajargan, masalan, chorva mollari, mol terilari, bolta va hokazo. Keyinchalik pul vazifasini qimmatbaho metallar bajargan, chunki ular oʻzini sifatini yoʻqotmaydi va pul oʻrnini bosishda juda qoʻl kelgan. Pul oddiy mahsulot boʻlib qolmay, u ijtimoiy qiymatga ega, ya'ni hamma tovarlarni harid etish vositasi boʻlib hizmat qiladi.

• Pul - bu shunday maxsus tovarki, u hamma boshqa tovarlar uchun umumiy ekvivalent vazifasini bajaradi. Pul umumiy tovarlarni ayrboshlashda asosiy vazifasini bajaradi. Qadimda pul vazifasini turli xil tovarlar bajargan, masalan, chorva mollari, mol terilari, bolta va hokazo. Keyinchalik pul vazifasini qimmatbaho metallar bajargan, chunki ular oʻzini sifatini yoʻqotmaydi va pul oʻrnini bosishda juda qoʻl kelgan. Pul oddiy mahsulot boʻlib qolmay, u ijtimoiy qiymatga ega, ya'ni hamma tovarlarni harid etish vositasi boʻlib hizmat qiladi.

•  Pulning birinchi funktsiyasi - bu qiymatning untsiyasi, ya'ni pulning tovar qiymatini o'lchash va ularing baholash vositachiligi.
• Qiymat funktsiyasi pul ishlab chiqarish uchun pul ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan ishchi kuchi va mehnatga asoslangan tovarlarning qiymatini anglatadi. Naqd pulning bu funktsiyasi naqd pul emas, balki naqdsizdir. Masalan, savdo markaziga boradigan bo'lsak, yaxshi savdo narxini, tovarga chegirma yoki tovar uchun juda past narxni ko'rishimiz mumkin. Shuning uchun biznes pulga asoslangan xarajatlar funktsiyasidir.

Qiziqarli faktlar

• 1. 100 000 dollarlik qog'oz pul ilk bor 1934 yili muomalaga chiqarilgan.
• 2. Amerikada 1 dan 20 dollargacha bo'lgan pullar eng mashhur hisoblanadi.
• 3. Xitoyda pul ilk marotaba 812 yili zarb etilgan.
• 4. 1788 yili Oliver Pollok qog'ozdan pul yasashni boshlab bergan.
• 5. Amerika qog'oz pullariga tirik odamning suratini qo'yish taqiqlangan.
• 6. Xitoylik bilan tez fursatda tanishib, do'stlashish usuli bu puldir.
• 7. Shvetsiya kumush tangalari dunyodagi eng og'ir vaznli tangalar hisoblanadi.
• 8. Misdan yasalgan eng og'ir pul Yekaterina I farmoniga asosan 1725 yili ishlab chiqarilgan. Bu pulning sof vazni 1, 6 kilogrammga teng bo'lgan.
• 9. Kelt qabilasi a'zosi birovdan qarz olgan payt o'lganidan keyin albatta qaytarishga qasam ichgan.
• 10. Qadimiy Gretsiyada birovdan qarzi bor odam to qarzini uzmaguncha qarzdorligi aks etgan maxsus tablichkani bo'yniga osib yurgan.
• 11. 1748 yili Lomonosovga 2 ming rubl miqdorida mukofot puli berishgan. Pullarni uyiga olib ketish uchun u arava yollagan.
• 12. Peruda qalbaki pul yasash bilan shug'ullanib qamalgan ariston turmaning o'zida ham qalbaki pul yasash bilan shug'ullanadi.
• 13. O'n to'qqizinchi asrda Alyaskada pullar toza charmdan yasalgan.
• 14. Dunyodagi ilk bankomat 1939 yili paydo bo'lgan.
• 15. O'n sakkizinchi asrda kvadrat shakldagi tangalar zarb etilgan.

• So‘mlar qayerda zarb etiladi?
• 1994 yilda muomalaga kiritilgan 100 so‘mgacha bo‘lgan jamiki qog‘oz pullar Germaniyaning «Giesecke & Devrient» firmasida chop etilgan. (Hozir bu yerda YeI valyutasi — yevro ham chop etiladi). 1997 yili muomalaga kiritilgan 200 so‘mlikdan boshlab, keyingi barcha kupyuralar Toshkentdagi «Davlat belgisi» DIChB davlat korxonasida bosilmoqda.

Mustaqil erkin davlatning asosiy belgisi, asl poydevori - milliy valutadir. О'z valutasiga ega bo'lmagan davlat o'z manfaatlarini ko'zlab mustaqil ravishda moliya-kredit, bank siyosatini yurita olmaydi, o'z taqdirini, tashkilotlar, xo'jaliklar va fuqarolar taqdirini belgilay olmaydi.

Ichki bozorni naqd pul bilan ta'minlash, pul chiqarish miqdori, uning xarid kuchi, kelajak istiqboli uchun sarmoya ajratish, kimga qarz berish va kimdan qarz olish, qarzni to'lash va undirib olish, foiz stavkalarini belgilash kabi masalalarni mustaqil hal qila olmaydi.

E’tiboringiz uchun

Rahmat!