65
2-ilova
3-ilova
4-ilova
5-ilova
II.
O'qituvchi tovushining muhim xususiyatlari va uning ta'sirchanligini oshirish yo'llari
6-ilova
Diapazon
Tovushning
balandligi
Tovushning
egiluvchanligi
Ritmika
Tembr
Tovushni ma'lum
masofaga etkazish
va boshqarish
O'qituvchi
tovushining
muhim jihatlari
Tovush apparati
Energetic tizim
Generator tizim
Resonator tizim
Nafas
Fonatsion nafas
Fiziologik
Nutq
texnikasi
Nafas
Tovush
Diksiya
Anafora
- har bir jumladan so'ng ayrim so'z yoki jumlalarni qayta-qayta ishlatish.
Masalan, «Vatan – bu Ona er, Vatan – bu o'z uyimiz, Vatan – bu o'riklar oppoq bo'lib
gullagan bog', Vatan – bu bolaligimda yugurgan tuproqli ko'chalar!».
66
III.
Nutq samaradorligiga salbiy ta'sir etadian holatlar
7-ilova
8-ilova
9-ilova
10-ilova
IV.
O'qituvchi nutqining kommunikativ sifatlari
11-ilova
12-ilova
8- Mavzu
O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish..
Maqsad:
Pedagogik mehnat natijasi o‘quvchilarni mustaqil ishlay olishi, darslarda o‘z
fikrini bildira olishi, isbotlay olishi, tahlil qila olishidir.
Reja:
1. O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish.
2.O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etishning tamoyillari.
Gradasiya
– gapdagi so'z yoki jumlalarning sifat o'zgarishiga ko'ra ketma-ket
joylashtirishdir.
Masalan, «Men Insondek tug'ilmoq,
yashamoq, nom qoldirmoq uchun kurashdim!».
Inversiya
- gap mazmuniga urg'u berish maqsadida so'zlarning odatiy joylashish
tartibini o'zgartirish.
Masalan, «Men oppoq tongni ko'rish uchun erta turdim»
Intonatsiya
– nutq ohangini mazmuniga ko'ra o'zgartirish.
Intonasiya mantiqiy va hissiy-ekspressiv ko'rinishda bo'lishi mumkin.
O'qituvchi nutqi samaradorligi salbiy ta'sir etadigan holatlar:
1)
Sinonimlardan o'rinli foydalana bilmaslik
.
2)
Shevaga xos bo'lgan so'zlardan foydalanish
.
3)
Noo'rin so'zlarni tez-tez takrorlash
. .
4)
Tavtologiya – bir o'rinda bir xil ma'noli so'zlardan foydalanish
.
O'qituvchi nutqining kommunikativ sifatlari
•
Nutqning to'g'riligi
•
Nutqning aniqligi
•
Nutqning mantiqiyligi
•
Nutqning sofligi
•
Nutqning boyligi
•
Nutqning ifodaliligi
Tekshirish va o'z-o'zini nazorat kilish uchun savollar:
1. Nutq madaniyati nima?
2. Nutqning inson xayotidagi o’rni.
3. Nutq texnikasi deganda nima tushuniladi?
67
3.O‘qituvchi mehnatini nazorat qilish va hisobga olishning muntazamliligi, izchilligi
Tayanch so‘zlar:
Rejalashtirish; Tashkil etish; Boshqarish; Nazorat qilish.
O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish. ( Bu mavzu Nizomiy nomidagi Toshkent
Davlat pedagogika universitetining umumiy pedagogika kafedrasining dotsenti
G.Sultonovaning «Pedagogik mahorat» (ma’ro‘zalar matni)dan to’liq olindi. Toshkent.
2001 yil. 33 – 36 bet).
Har qanday mehnatning muvaffakkiyati va samarasi uni tashkil
etishga, bu mehnatni uyushtirishga, ta’sir etadigan shart – sharoitlarga, faoliyatni amalga
oshirish yullariga boglik. Demak, o‘qituvchi mehnatining samarasi xam o‘qituvchi o‘z
ishini kanday tashkil etishiga xamda bunga ta’sir etadigan shart – sharoitlarning
kandayligiga boglik. Xar kanday mehnatni bajaruvchi shaxs o‘qituvchi xam o‘z ishini
tashkil etishga o‘ziga ma’kul
buladigan, o‘zi yaxshi egallagan maxorat bilan bajara
oladigan uslublarni tanlaydi. Biz ilmiy texnika tarakkiyoti davrida yashamokdamiz.
Demak, o‘z ishimizni tashkil etishimizda xam fan – texnika yutuklariga asoslanishimiz
kerak. Bu degani o‘qituvchi xam o‘z mehnat faoliyatini ilmiy asosda tashkil etishi
demakdir.
O‘qituvchi mehnatini ilmiy tashkil etish deganda pedagogik jarayonni boshkarish uchun
pedagogika va psixologiya fanining eng sunggi yutuklaridan foydalangan xolda o‘z ishini
ijodiy
tashkil etib, yangiliklar yaratish tushuniladi. O‘qituvchi mehnati uning vakti bilan
boglik, bu ishning muvaffakkiyati vaktdan unumli foydalanish, o‘zining imkoniyatlarini
tula xisobga olish, o‘quv va tarbiya jarayonida o‘zini namoyish etish va o‘zining
kimligini, kanday ekanini, nimalarga kodir ekanini tasdiklash bilan boglik.
O‘qituvchi
mehnatini ilmiy tashkil etish, birinchi navbatda, o‘zining ijodiy
imkoniyatlariga ishonish demakdir. O‘qituvchi ta’lim jarayonini to‘la tasavvur etishi kerak,
uning mexanizmini, konuniyatlarini, bolani bilish imkoniyatlarini yaxshi anglashi kerak.
Mehnat shaxsning bir maksadga yunaltirilgan ijtimoiy – foydali
faoliyati bulib, u akliy,
jismoniy kuch, zur gayratni talab etadi.
Mehnatni ilmiy tashkil etish tamoyillari :
1.
Rejalashtirish;
2.
Tashkil etish;
3.
Boshqarish;
4.
Nazorat kilish
.
O‘qituvchi mehnati -- ijodiy kasblar turiga kiradi. Chunki shu mehnat orkali xar
tomonlama yetuk bo‘lgan komil insonni tarbiyalaydi.
1.
Pedagogik mehnat predmeti -- tirik shaxs.
2.
Pedagogik mehnat maqsadi -- xar tomonlama yetuk bo‘lgan komil insonni
tarbiyalash
.
Pedagogik mehnat natijasi o‘quvchilarni mustakil ishlay olishi, darslarda o‘z fikrini
bildira olishi, isbotlay olishi, taxlil kila olishidir.
Pedagogik mehnatning mohiyati va o‘ziga o‘qitish va tarbiyalashning o‘ziga
xosligi
shundaki :
A.
Ikki tomonlama ta’sir etishi;
B.
Faqat bir o‘quvchi bilan emas, jamoa bilan ishlay olishi;
C.
O‘quvchi va o‘qituvchining birgalikdagi faoliyati.
Mehnatni ilmiy asosda tashkil etishda namoyon bo‘ladigan 3 ta aniq belgilar:
1.
Vaqtdan imkon qadar samarali foydalanish;
2.
Mehnat va dam olish uchun yaratilgan qulay shart – sharoitlardan samarali
foydalanish, uni tashkil etish;
3.
Barcha imkoniyatlarni ishga solgan holda mehnat qilishi uchun sog‘lig‘iga xar
tomonlama g‘amxo‘rlik qilish.
68
Qonuniyat va tamoyillarning bajarilishi o‘qituvchi mehnatining yo‘nalishiga bog‘liq:
1.
Ish
tajribasi;
2.
O‘rganish va tushuntirish tajribasi;
3.
Ishlash uchun sharoitni yaratilishi va ish joyining jihozi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
