Qobiliyatlar

Qobiliyatlarni rvojlantirishning ayrim shartlari

• Qobiliyatlar faoliyat davomida rivojlanadi.
• Shuning uchun qobiliyatlarni
• rivojlantirishning birinchi sharti:
•  
• -faoliyatga bo’lgan ehtiyojni
• tarbiyalash. Ishlashni
• yoqtirmaydigan dangasa kishilarni
• qobiliyati rivojlanmaydi.
• Qobiliyatlarni rivajlantirish uchun jiddiy mehnat qilishning ahamiyati katta.

• Iste’dod insondagi barcha ruhiy kuchlarning, xususan, aql-idrok, zehn-zakovat, tafakkur, xotira va diqqatning taraqqiy etishini, iroda hamda hissiy tuyg‘ularning mustahkam bo‘lishini talab etadi. Iste’dodli odamlarning zehni o‘tkir, diqqati barqaror, xotirasi boy va mustahkam tafakkuri esa mantiqiy kuchga ega bo‘ladi. Bunday kishi bilim va tajribani quruq to‘plamasdan, balki mustaqil o‘ylab, ijodiy, tanqidiy ishlab chiqadi, shundan foydalanib yangiliklar yaratadi. Shuning uchun iste’dodlilik darajasi jihatidan kishilar bir-birlaridan farq qiladilar.

• iste’dod

• . Iste’dodning eng yuqori darajasi
• geniallik deyiladi.Geniy deb shunday shaxslarga aytiladiki, ular ma’lum sohada tarixiy burilishni vujudga keltiradilar, insoniyat taraqqiyotiga yangilik kiritadilar, davlat, jamiyat miqyosida ular hal qilgan muammolar va yaratgan kashfiyotlar umumxalq manfaatiga xizmat qiladi, jamiyat taraqqiyoti qonunlarini kashf etadilar. Bu shaxslarning iste’dodli faoliyati natijasida turmushning hamma sohalarida juda katta o‘zgarishlar paydo bo‘ladi va insoniyat tarixi chinakam taraqqiyot sari qadam qo‘yadi. Navoiy va Jomiyni biz genial shaxslar deymiz, A.Qodiriy, Fitrat, A.Qahhorni buyuk yozuvchi deymiz, chunki ularning ijodi o‘zbek adabiyoti va madaniyatida yangi davr ochdi, ularning asarlari faqat o‘zbek xalqi uchungina emas, balki hamma xalqlar uchun ham madaniy-ma’naviy ahamiyatga ega bo‘ladi.

• Psixologiyada tug’malik alomatlari bor individual sifatlar layoqat deyiladi va ular ikki xil farqlanadi.

• Ijtimoiy layoqat

• Tabiy layoqat

• Ijtimoiy layoqat
• Bola tug’ilishi bilan uni o’ragan muhit muloqot uslublari, so’zlashish madaniyati,qoliliyatni rivojlantirish uchun zarur shart- sharoitlardir.

• Tabiy layoqat
• Tug’ma xususiyatlardan oliy nerv tizimi faoliyatini ng xususiyatlari, miyaning yarim sharlarining qanday ishlashi, qo’l-oyoqlarning biologik va fiziologik sifatlari, bilish jaroyonini taminlovchi sezgi organlari ko’z, quloq, burun,teri kabilarning xususiyatlaridan kelib chiqadi.

• Layoqatlilik belgisi- bu o’sha indivitga aloqador bo’lib, u bu ikkala layoqat muhitinitayoricha qabul qialdi.

• Qobiliyatni o’stirish o’z qobiliyati ustida ishlash

•  Qobiliyatlar shaxsning boshqa sifatlari bilan uzviy bog’langan.kishining talantli ekanligi malum darajada uning psixik xarakterlari (idroki, xotirasi, tafakkuri, nutqi, tasavuri, diqqati), shuning dek psixik xususiyatlari (qiziqish mayilliklari) ning rivojlanish darajasiga bog’liq bo’ladi. Masalan : musiqachi uchun ishitish , rassom uchun kurish idroklari katta axamiyatga ega.

• Ijtimoiy xayotda, fan, adabiyot, san'at va shu kabi soxalarda printsipial ravishda yangi bulgan biror narsa yaratgan kishilar geniylar deb xisoblanadilar. Masalan: Alisher Navoiy, A.S. Pushkin - adabiyot tarixida yangi davr ochgan.

• Qobiliyatlarning sifat jihatidan xarakteristikasi insonga mehnat faoliyatining qaysi sohasida (konstruktorlik, pedagoglik, iqtisodchilik, sport va boshqalarda) osonlik bilan o'zini topa oladi, katta yutuqlarga va muvaffaqiyatlarga erishadi degan savolga javob topish imkoniyatini beradi. Bu bilan qobiliyatlarning sifat xarakteristikasi ularning miqdoriy xarakteristikasiga uzviy bog’liqdir.

• Ko’ish qobiliyati

• Bu erkin fikrlash qobiliyati .
• Harbir shaxs kanfirinsiyalarda, majlislarda erkin fikrlay bilishi kerak.

• Musiqachilik qobiliyati