Raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari reja

6-MAVZU. RAQAMLI IQTISODIYOTDA BLOKCHEYN TEXNOLOGIYALARI


Reja:
6.1. Blokcheynni asosiy tushunchalari
6.2. Blockcheyn konsensus algoritmlari
6.3. Blokcheyn qo’llash sohalari


O‘quv maqsadi: O‘zbekiston va jahon bozorida blokcheyn texnologiyalarning asosiy tushinchalarini tahlil qilishni o‘rganish va ushbu texnologiyalaridan samarali foydlanish bo‘yicha ko‘nikmalarga ega bo‘lish.
Tayanch iboralar: blok, blokcheyn, blokcheyn texnologiya, blokcheyn qurilma, konsensus, blokcheynni qo’llash, algoritm, raqamli.


6.1. Blokcheynni asosiy tushunchalari

Blokcheyn (inglizcha blockchain – bloklar zanjiri) – bu ma'lumotlarga ega bo'lgan muayyan qoidalarga muvofiq tuzilgan doimiy ketma - ketlikdagi bloklar zanjiri (bog'langanro'yxat).

Bloklar - bu tizim ichidagi kriptografik shaklda taqdim etilgan tranzaktsiyalarlar, bitimlar va shartnomalar to'g'risidagi ma'lumotlar. Barcha bloklar zanjirda joylashtirilgan bo'lib, unda ba'zi bir yoki so'nggi tranzaktsiyalar yoziladi. Yozishni tugatgandan so'ng, blok doimiy ma'lumotlar bazasi rolini o'ynaydigan umumiy zanjirga qo'shiladi. Darhol keyingi blokni qurib bo'lingandan so'ng, keyingi blok yaratish boshlanadi (Rasm 6.1.):


6.1-Rasm. Blokcheyn
Bloklar orasidagi aloqa nafaqat raqamlash bilan, balki har bir blokda o'z xesh - summa va xesh - oldingi blokning summasi borligi bilan ta'minlanadi.
Blokdagi ma'lumotlarni o'zgartirish uchun keyingi barcha bloklarni tahrirlashingiz kerak. Ko'pincha blok zanjirlarining nusxalari bir-biridan mustaqil ravishda turli xil kompyuterlarda saqlanadi. Bu bloklarga kiritilgan ma'lumotlarga o'zgartirish kiritishni juda qiyinlashtiradi.
Har bir ma'lumot bloki xuddi shunday tuzilgan: u shakllanishidan oldin tarmoqdagi barcha o'zgarishlar haqida ma'lumotni o'z ichiga oladi.