Raqamli iqtisodiyotda blokcheyn texnologiyalari reja

6.2-Rasm. Bitcoin blokcheyn bloki
Agar blokcheyn faqat bitta kompyuterda saqlangan bo'lsa va u to'satdan o'chirilgan bo'lsa, unda bu muammo tug'diradi.
Aslida, blokcheynning hozirgi holati yuklab olinadi, sinxronlashtiriladi va dunyodagi ko'plab kompyuterlar tomonidan ta'minlanadi.
Ushbu kompyuterlar "tugunlar" yoki "nodlar" deb nomlanadi va blokcheyn xavfsiz va zamonaviy bo'lishini ta'minlash uchun ular tengdosh tarmog'ida birgalikda ishlaydi.
Tengdosh tarmog'i- ham "peer-to-peer" (P2P) tarmog'i deb ataladi, bu unga birlashtirilgan barcha kompyuterlar bir xil huquqlarga ega va asosiy (markaziy boshqarish) server yo'q.
Tengdoshtarmoq tugunlarining har bir tugunlari blokcheynning to'liq, yangilangan versiyasini saqlaydi. Har safar yangi blok qo'shilganda, barcha tugunlar blokcheynni yangilaydi.
Tengdoshlar tarmog'idan foydalanish ma'lum afzalliklarga ega:

• 
  har doim dastur qidiruvchisi (blockchain Explorer) yordamida blokcheyn holatini tekshirishingiz mumkin;
  
• 
  blokcheynning haqiqiy holatini bilish uchun faqat bitta tomonga ishonish shart emas;
  
• 
  blokcheyn himoyalanganligini bilish uchun bitta serverning xavfsizligiga ishonishning hojati yo‘q;
  
• 
  tajovuzkor bir vaqtning o'zida bitta serverni emas, balki minglab kompyuterlarni buzishga majbur bo'ladi;
  

• 
  blokcheyn hech qachon yo‘qolib ketishiga doim ishonch bor, chunki buning uchun uni barcha tugunlar yo‘q qilishi kerak.
  

a) Server tuzilishi b) Tengdoshlar tarmog'i

6.3-Rasm. Tarmoq tuzilishi Blokcheyn turlari
Quyidagi blockcheyn turlari mavjud:

• 
  Ommaviy blokcheyn (Public Blockchain) - ochiq va to'ldirilgan ma'lumotlar bazasi. Ushbu turdagi blokcheyn Bitcoin kripotovalyutada qo'llaniladi. Har bir ishtirokchi ma'lumotlarni yozishi va o'qishi mumkin.
  
• 
  Xususiy blokcheyn (Private Blockchain) - ma'lumotlariniyozish / o'qishuchuncheklovlargaega. Ustuvor tugunlarni o'rnatish mumkin. Xususiy kichik turi – eksklyuziv (noyob) blokcheyn hisoblanadi. Ushbu zanjirda tranzaktsiyalarni qayta ishlash bilan shug'ullanadigan shaxslar guruhi tuzilgan.
  
• 
  Konsorsium blockchain. U bir nechta kompaniyalar yoki, masalan, davlat idoralari o'zlarining yopiq tarmog'iga muhtoj bo'lgan holatlarda yaratilgan. Bu erda tarmoq teng sharoitlarda bir nechta tugunlar tomonidan boshqariladi - ularning asosiy zanjirdagi ma'lumotlar bloklarini tekshirish va yozish uchun o'zlarining kelishuv parametrlari, shuningdek tarmoqqa kirish parametrlari mavjud.