Referati mavzu: Jan Piaje fenomenlari haqida tushuncha Reja: Jan Piaje haqida ma’lumot

2. Jan Piajening fenomenlari haqida.

Piaget fikrlash rivojlanish bosqichlari egocric nutq koeffitsienti koeffitsientining ko'tarilishi natijasida o'z aksini topadi (egnoskali nutq koeffitsienti \u003d bayonotlarning umumiy soniga nisbati). J. Piaget nazariyasining so'zlariga ko'ra, Egcadric nutqi kommunikativ funktsiyani bajarmaydi, chunki bola suhbatdoshning manfaati juda muhim, ammo u suhbatdoshning yon tomonida turishga harakat qilmaydi. 3 yildan 5 yilgacha, egocentrik nutq koeffitsienti oshadi, keyin uning pasayishi taxminan 12 yil.

7-12 yil ichida Egcentrizm in'ikos sohasidan boshqa joyga ko'chiriladi.
Siyosatli fikrlarning xususiyatlari:

• 
  voqelik printsipiga bo'ysunadi,
  
• 
  juda ko'p hosil bo'lgan
  
• 
  tashqi dunyoning bilim va o'zgarishini bilishga qaratilgan,
  
• 
  nutqda ifodalangan.
  

Nutq turlari

Piaget bolalar nutqiga ikki katta guruhga: egoctik nutq va ijtimoiy nutq.
Egcocentrik nutqi, J. Piagetning so'zlariga ko'ra shunday, chunki bola suhbatdoshning joyiga kirishga harakat qilmasdan o'zi haqida gapiradi. Bola suhbatdoshga ta'sir ko'rsatishi, bir fikr yoki g'oyani o'ziga etkazish, faqat suhbatdoshning ko'rinishi muhim ahamiyatga ega.
J. Piaget xudoni uchta toifaga ajratadi: monolog, takroriy va "monolog birgalikda".
Egokal nutq koeffitsientining o'sishi 3 yildan 5 yilgacha, ammo atrof-muhit va tashqi omillardan qat'i nazar, egocentrik nutq koeffitsienti pasayishni boshlaydi. Shunday qilib, egocentrizm defentratsiya joyidan kam, ammo egoctik nutq ijtimoiylashgandan past. Siyosiy nutq, xudbinlikdan farqli o'laroq, aniq xabar funktsiyasini, kommunikativ effektni amalga oshiradi.
Sarlavhadan ushbu turdagi aql hissi va motor sohasiga tegishli ekanligi aniq bo'ladi. Bu davrda bolalar o'zlarining harakatlari va ularning oqibatlari o'rtasidagi munosabatlarni kashf etmoqda. Hissiy va ta'sirli organlar yordamida bola o'zining atrofidagi dunyoni o'rganadi, uning atrofida o'z g'oyalari va ob'ektlari haqida barcha fikrlari yaxshilanadi va kengayadi. Bola eng oddiy harakatlardan foydalana boshlaydi, ammo asta-sekin yanada murakkab harakatlardan foydalanmoqda. "Son-sanoqsiz" tajribalar "bilan bola o'zi haqidagi tushunchani tashqi dunyodan ajralib turadigan tushunchani shakllantira boshlaydi. Ushbu bosqichda faqat narsalar bilan to'g'ridan-to'g'ri manipulyatsiyalar mumkin, ammo xatti-harakatlar, ichki rejada fikrlar, fikrlar bilan emas. Senso-motor razvedkalari davrida tashqi dunyo bilan sezilarli va motorli aloqalarni tashkil etish asta-sekin rivojlanmoqda. Ushbu rivojlanish cheklangan tug'ma reflekslardan to'g'ridan-to'g'ri atrofdagi muhitga nisbatan sezgir vositalarni bog'lovchi harakatlarning chegaralarini tashkil etish.
1930-yillardan boshlab J.Piaje tomonidan belgilangan va izchil ravishda hal etib borilgan ulkan vazifa - bir vaqtning o’zida bir qancha ya`ni biologik, gneseologik, psixologik, mantiqiy va ijtimoiy tomonlarga ega bo’lgan murakkab tizim sifatida intellektni kompleksli o’zaro tartibli tahlildir. J.Piajening fikriga ko’ra, bolalarning kognitiv rivojlanishini psixologik tadqiqotni nazorat qiluvchi psixologiyaning genetik metodi bilish nazariyasining asosiy savollariga ekspermental javob berishni talab qiladi: anglanimaganlikdan bilishga noaniqlikdan aniq bilishga o’tish qanday sodir bo’ladi. Tug`ma g`oyalar mavjudmi yoki bizning bilimimiz butunlay tajribadan olinadimi bilishning asosiy kategoriyalari tushunchalari ob`ekt , makon, vaqt, miqdor va boshqalar qanday shakllanadi. J.Piaje inson intellektini yashash muhitiga moslashish shakllaridan biri sifatida talqin qilgan. Har qanday tirik organizm atrof-muhit bilan uyg`un o’zaro munosabatni qo’llab-quvvatlashda ichki ehtiyojga ega bo’ladi. YA`ni muhitga moslashish ehtiyoji muhit bilan muvozanatda bo’lish kuzatiladi. Muhit ta`siri organizmni muvozanatdan chiqaradi. Organizm yana qaytadan muvozanatga moslashishga erishish uchun yo’qotilgan muvozanatni qoplashda uzluksiz faol holatda bo’lishi kerak masalan, kesilgan barmoq ya`ni chetdan muhit ta`sirida lat eyish jarohat olish o’zini o’zi nazorat qilish jarayonlarini faollashtiradi ular pirovard natijada turg`unlikni barqarorlikni ya`ni kesilgan barmoqdagi teri qoplashini qayta tiklashi kerak. J.Piaje tomonidan muvozanatga hususan bilishga intilish rivojlanishning yuqori tamoyili sifatida e`tirof etilgan muvozanat omilni joriy etish harakatda bo’lish jarayoni o’zini o’zi rivojlantirish sifatida psixik rivojlanishni intellekt rivojlanishi tushunilishiga imkon beradi. Bilishga moslashish jarayoni ikkita har xil yo’nalishdagi jarayonlar assimiliyatsiya va akkomodatsiyadan hosil bo’ladi. Assimiliyatsiya va akkomodatsiya qarama-qarshi yo’nalgan lekin chambarchas bog`liq va xulq-atvordagi bir-birini to’ldiruvchi tendentsiyadir. Ovqat va hazm qilish bilan qiyoslasa bo’ladi. Muammoli vaziyatni hal qilish mavjud bo’lgan harakat chizmasi yoki kognitiv chizma yordamida sodir bo’ladi. Mutolaa qilganda axborot assimilyatsiyasi yuz beradi. Bola umumiy qilib olish chizmasidan foydalanib har xil ob`ektlarni olish mumkin. Assimilyatsiyani bilish tuzilishlarini bir butunligini barqarorligini ta`minlaydi. Muammoli vaziyatni o’zi yoki yangi ob`ekt ba`zi o’zgarishlarga (transformatsiyalarga) uchragan.
Ko’p jihatlarni inobatga olish testi.
1.Bir qancha tanish ob`ektlar, masalan, g`oyalar ko’rsatiladi. Ob`ektlar ikkita kichik sinflarga oq va qizil bo’lishi kerak, bu kichik sinflardagi elementlar soni bir xil bo’lishi kerak emas 4 ta qizil va 2ta oq.
2. Bolaga quyidagicha savol beriladi qaysi biri ko’proq qizil gullarmi yoki gullar.
3. Besh yashar oddiy javobi qizil gullar ko’proq. J.Piajening izohi quyidagicha bola sinfga yo’nalgan va sinf va uning kichik sinflari haqida bir vaqtning o’zida o’ylay olmaydi. Bola qachon bunday topshiriqlarni to’g`ri hal qilishni boshlasa, odatda 7 yoshdan so’ng bu aqliy qobiliyat o’sganligi qaytaruvchanlikni yuzaga kelganligi, operatsional tuzilish shakllanganligidan bog`liq bo’lgan detsentratsiyaga qobiliyat ortganligi haqida dalolat beradi. Bola qachon bunday topshiriqlarni to’g`ri hal qilishni boshlasa, odatda 7 yoshdan so’ng bu aqliy qobiliyat o’sganligi, qaytariluvchanlikni yuzaga kelganligi operatsional tuzilish shakllanganligidan bog`liq bo’lgan detsentratsiyaga qobiliyat ortganligi haqida dalolat beradi. Bola predmetning ikki xil belgisi o’zaro bog`liq emasligini, bir-biriga tobe emasligini masalan, narsaning shakli va miqdori tushunishga qodir bo’ladi. Har xil belgilarni-predmet materiali, uzunligi, og`irligi, hajmini, keyinroq vaqti, tezligini saqlanib qolishi haqida tushuncha paydo bo’ladi. Ob`ektlar va qismlarni tasniflash qobiliyati yuzaga keladi ya`ni qatorlarga tartibga solib joylashtirish masalan, miqdorini kamayishi tartibida. Endi bola bevosita idrok ta`sirini engib o’tib, ma`lum bir vaziyatga mantiqiy tafakkurni tadbiq etadi. Ijtimoiy va madaniy qurshov rivojlanish bosqichining kechishi tezligini tezlashtirishi yoki sekinlashtirishi mumkin. Birinchi navbatda bu unga mashg`ulot uchun to’g`ri keladigan materiallari, ham etish uchun topshiriqlarni etkazib berish hisobiga amalga oshadi. Tayyor bilimni berish to’g`ri javoblarni yod olish samarasiz, rivojlanish insonning shaxsiy faolligi amalga oshib, bilish jarayonlari faol tashkillashtirilib, tartibga solinganda sodir bo’ladi. SHuningdek, tafakkurni rivojlanishi uchun va ayniqsa, boshqa nuqtai nazarlarni anglashni rivojlantirish uchun g`oyalar, fikr-mulohazalar almashinuvi va tengdoshlar bilan bo’lgan bahs-munozara muhim.
Aniq operatsion tafakkurga o’tish barcha psixik jarayonlar, axloqiy fikrlar va qobiliyatlarni boshqa odamlar bilan hamkorlikka moslashtiradi. Biroq barcha bu mantiqiy operatsiyalar aniq- faqatgina haqiqiy, ko’zga ko’rinadigan anglanadigan predmetlar va ular bilan bog`liq bo’lgan harakatlarga qo’llaniladi, bolaga haqiqat havola etilgan aniq mazmunga bo’ysunadi.
Rasmiy-operatsion tuzilishlar bolani taxminiy va aniq tayanchga ega bo’lmagan predmet doirasini tuzilishidan mustaqil ravishda fikr yuritish qobiliyatida namoyon bo’ladi. Rasmiy formal fikrlash operatsiyalari asosi katta yoshdagi insonlar mantiqidir ularga faraz va deduktsiya yordamida shakllanadigan elementar ilmiy tafakkur asoslanadi. Mavhum tafakkur rasmiy formal mantiq va uyg`unlik kombenatorlik, qoidalariga muvofiq bir fikrga xulosaga kelish qobiliyatini o’zida namoyon etadi. Bu o’smirga farazlarni ilgari surib tafakkur rasmiy formal mantiq va uyg`unlik kombinatorlik qoidalariga muvofiq bir fikrga xulosaga kelish qobiliyatini o’zida namoyon etadi. Bu o’smirga farazlarni ilgari surib, ularning eksperemental tadqiqni o’ylab topishga, xulosalar chiqarishga yordam beradi. Ayrim oddiy fizik qonunlarni birikishiga qaratilgan eksperementda o’smirlarning yangi muvaffaqiyati ayniqsa yaqqol ko’zga tashlanadi. Mayatnikni tebranish qonuni, sariq rangdagi suyuqlikni olish uchun rangsiz suyuqliklarni qo’shish usullari, ayrim materiallari egiluvchanligiga ta`sir ko’rsatuvchi omillar, tekislik bo’ylab sirg`anishida tezlikni ortishiga ta`sir qiluvchi omillar.