Режа: Ишлаб чикариш тушинчаси ва ишлаб чикариш функцияси


Ишлаб чикариш омиларини бир-бири билан алмаштириш



Download 0,52 Mb.
bet7/8
Sana10.07.2022
Hajmi0,52 Mb.
#768367
1   2   3   4   5   6   7   8
Ишлаб чикариш омиларини бир-бири билан алмаштириш. Икки омилга боглик ишлаб чикариш функциясини куриб чикамиз. Масалан, ишлаб чикаришда иккита омилдан - мехнат ва капиталдан фойдаланилади, дейлик. У холда ишлаб чикариш функцияси куйидаги куринишда булади:

бу ерда - махсулот хажми; - капитал; - мехнат.
Фараз килайлик, мехнат ва капитал сарфлаб озик-овкат ишлаб чикарилмокда.
Махсулот ишлаб чикаришнинг куйидаги хажмларидаги изокванталар 5-расмда келтирилган,

5-расм. Изокванталар.




, яъни,
Маълумки, изокванта - бу эгри чизик булиб, бир хил хажмдаги махсулотни ишлаб чикариш учун сарфланадиган омиллар комбинацияларини ифодалайди. Шунинг учун хам 65 бирлик махсулот купрок капиталдан фойдаланган холда ишлаб чикариш мумкин (А нукта), ёки купрок мехнат сарфидан фойдаланиб ишлаб чикариш мумкин (В нукта). Иккала четки А ва В нукта ораликларидаги вариантлар хам булиши мумкин. Расмдан куриш мумкинки, махсулот ишлаб чикаришда мехнат омили (L) сарфининг ошиши, капитал (К) омили сарфининг камайиши хисобидан тулдирилади.
Чекли технологик алмаштириш нормаси. Изоквантанинг маълум нуктасидаги бурчак коэффициенти бир ишлаб чикариш омили билан (бу ерда капитал) бошка бир омилни (мехнатни) техник алмаштириш кандай булаётганлигини курсатиб беради. Шунинг учун хам ушбу бурчак коэффициентининг абсолют киймати чекли технологик алмаштириш нормаси деб юритилади ва у куринишида белгиланади.
уз мохиятига кура истеъмол назариясидаги чекли алмаштириш нормаси га ухшашдир:

Бу ерда ва лар битта изоквантада булгани учун махсулот ишлаб чикариш хажми узгармайди ( ). 4-расмдан куриш мумкинки, ишлаб чикариш хажми 85 бирлик булиб, узгармаганда мехнат сарфи бирдан 2 га узгарганда . Мехнат сарфи 2 дан 3 га узгарганда га тенг, яъни у камайиб бормокда.
Мехнат сарфи 3 бирликдан 4 га узгарганда ва 4 бирликдан 5 га узгарганда мос равишда ва га камайиб боради. Демак, канча куп микдордаги мехнат капитал билан алмаштирилса, шунча мехнат унумдорлиги паст булади ва капиталдан фойдаланиш нисабатан самарали булиб боради (6-расм).


6-расм. Чекли технологик алмаштириш нормаси.


Изокванта чизиги ботик шаклдаги куринишга эга, шунинг учун изокванта чизиги буйича пастга харакат килганимизда кискариб боради. Чекли технологик алмаштириш нормасининг камайиши хар кандай омилдан фойдаланиш самарадорлиги чекланганлигини курсатади. Ишлаб чикаришда капитални купрок мехнат билан алмаштириш мехнат унумдорлигини пасайишига олиб келса, худди шундай мехнатни купрок капитал билан алмаштириш капитал кайтимини (бир-бирлик кушимча капитал хисобидан ишлаб чикариладиган кушимча махсулот микдорини) камайтиради. Ишлаб чикариш хажмини ошириш учун баланслашган ресурслар комбинациялари талаб килинади.
чекли капитал махсулоти ва чекли мехнат махсулоти билан богликдир. Бундай богликликни куриш учун капитални мехнат билан алмаштиришда ишлаб чикариш хажми узгармайди дейлик, яъни алмаштириш изокванта чизигида амалга оширилади, деб караймиз.
Мехнат сарфининг ошиши натижасида олинган кушимча махсулот куйидагига тенг:

бу бу ерда - кушимча бир бирлик мехнат сарфи хисобидан олинган кушимча махсулот; - кушимча сарфланган мехнат.
Худди шундай кушимча мехнат сарфи хисобидан кискартирилган капитал га тугри келадиган ишлаб чикариш хажмининг кискариши куйидагича хисобланади:
,
бу ерда - капитал сарфининг кискариши хисобидан ишлаб чикариш хажмининг кискариши;
- чекли капитал махсулоти, кушимча бир бирлик капитал сарфи натижасида олинадиган кушимча махсулот микдори;
- капитал сарфининг кискариши.
билан ни алмаштиришда ишлаб чикариш хажми изокванта чизигида узгармаслигини хисобга олсак:
,
тенг ва ишлаб чикариш хажмининг узгариши нолга тенг булади.
Шундай килиб,
.
Ушбу муносабатдан куйидагини оламиз:
.
Юкоридаги муносабат шуни курсатадики, алохида изокванта учун капитални мехнат билан ишлаб чикариш жараёнида узлуксиз алмаштириш чекли капитал махсулдорлигини оширишга ва чекли мехнат махсулдорлигини камайишига олиб келади. Иккала омилнинг узгариши бундай чекли технологик алмаштириш нормасининг камайишига ва изокванта чизигининг тугриланишига олиб келади.
Ишлаб чикариш функциясининг икки хусусий холи. Ишлаб чикариш жараёнида бир омил билан иккинчи омилни алмаштиришда икки хусусий хол мавжуд. Биринчи холда (7-расм) омиллар бир-бири билан тулик алмаштирилади. Бу ерда изоквантанинг хар кандай нуктасида узгармас кийматга эга:
7-расм. Ишлаб чикариш функциясининг омиллари тулик алмаштириладиган холати.
Иккинчи холда, ишлаб чикариш омилларидан белгиланган тартибда фойдаланишни ифодалайдиган ишлаб чикариш функцияси (8-расм).

8-расм. Таркиби белгиланган омиллардан фойдаланишни ифодаловчи ишлаб чикариш функцияси.


Хар бир ишлаб чикариш хажми аник пропорциядаги омиллар комбинациясидан фойдаланишни талаб килади. Масалан микдорда махсулот ишлаб чикариш ва микдордаги ресурслар комбинациясини сарфлашни талаб килади; ва микдордаги махсулот ишлаб чикаришда - мос холда ва таркибдаги ресурслар комбинацияларини сарфлаш талаб килинади. Берилган таркибдаги ресурслардан бирортасининг микдори оширилган билан махсулот ишлаб чикариш ошмайди.
Шундай килиб тугри бурчакли изоквантанинг уоризонтал ва вертикал кисмларида чекли капитал ва чекли мехнат махсулдорликлари ва нолга тенг. Агар сарфланадиган ресурслар бир вактнинг узида, маълум комбинацияда ошса, махсулот ишлаб чикариш хажми ошади. Масалан, А нуктадан В нуктага ва С нуктага утганда омиллар сарфи комбинацияси мос равишда дан га ва га узгарганда ишлаб чикариш хажми хам мос холда дан га ва га усади. А, В ва С нукталар техник нуктаи назардан самарали омиллар комбинациялари хисобланади.



Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish