Режа: Ишлаб чикариш тушинчаси ва ишлаб чикариш функцияси



Download 0,52 Mb.
bet8/8
Sana10.07.2022
Hajmi0,52 Mb.
#768367
1   2   3   4   5   6   7   8
4. Изокоста
Ишлаб чикариш ресурслари чекланганда максимал махсулот ишлаб чикариш масаласи фирмалар учун асосий масалалардан бири хисобланади. Масалани соддалаштириш учун иккита узгарувчи омилни курамиз: мехнат ва капитал. Мехнат сарфи ( ) соатбай иш хаки билан, капитал сарфи ( ) - ускуна, машина ва механизмлардан фойдаланиш вакти (соатларда) улчанади. Фараз килайлик, мехнат ва капитал ракобатлашган бозор шароитида ёлланади ва ижарага олинади. Мехнат хаки бир соатлик иш хаки билан улчанади ва уни оркали белгилаймиз. Капитал нархи - ускуна, машиналарнинг бир соатлик ижара хакига тенг дейлик ва уни деб белгилаймиз.
Мехнат ва капитал ракобатлашган бозор шароитида ёлланиши ва ижарага олинишини эътиборга олсак, уларнинг нархи бозорда аникланади ва узгармайди. Демак, мехнат ва капитал нархлари узгармайди. Берилган харажатларда ишлаб чикаришни максималлаштириш масаласини карашда харажатлар чизигидан, яъни изокостадан фойдаланамиз.
Изокоста - бу ишлаб чикариш харажатларини ифодаловчи чизик булиб, у умумий киймати бир хил булган иккита ишлаб чикариш омиллари сарфларининг барча комбинацияларини ифодаловчи нукталарни уз ичига олади, яъни умумий киймати бир хил булган мехнат ва капитал сарфлари комбинацияларни ифодаловчи нукталарни уз ичига олади.
Агар фирманинг ишлаб чикариш омилларига сарфланадиган бюджетни С деб белгиласак, ишчи кучига сарфини ва капиталга сарфини десак, изокостани ифодаловчи тенгламани куйидагича ёзиш мумкин:
(1)
Демак, фирманинг ишчи кучига сарфи билан капиталга сарфи йигиндиси унинг умумий харажати С га тенг.
Изокостани графикда куйидагича аниклаймиз:

  1. муносабатдан булса, яъни фирма маблагини факат ишчи кучига сарфласа, у микдорда ишчи кучи ёллаши мумкин. нуктани уоризонтал буйича белгилаймиз. Агар фирма маблагини факат капиталга сарфласа, яъни булса, капитални ижарага олиш мумкин. нуктани вертикал ук буйича жойлаштирамиз.




9-расм. Изокоста.


ва нукталарни туташтирувчи чизик (1) тенгламани ифодаловчи изокостани беради. Изокостанинг хар бир нуктасига мос келувчи ресурслар сарфи комбинациясининг киймати умумий харажат С га тенг. Масалан, А ва В нукталар учун куйидаги тенгликни ёзиш мумкин:
.
Агар нукта учбурчак ичида ётса, шу нуктага мос ресурслар комбинациясини олганда, фирма уз бюджетини тулик сарфламайди. Масалан М нукта учун (1)-тенглама куйидагича ёзилади:
. (2)

  1. тенглама фирманинг хар бир умумий харажати учун графикда алохида изокванта билан ифодаланади. Агар фирманинг умумий харажатлари икки вариантда булса, яъни ва хамда булса, ушбу умумий харажатлар учун изокванталар графикда куйидагича жойлашади (10-расм).

10-расм. Изокванталарнинг жойлашуви.


Фирма бюджетининг усиши ёки ресурслар нархининг пасайиши изокостани унуга силжитади, бюджетнинг кискариши ва ресурслар нархининг ошиши изокостани чапга силжитади.


(1)-тенгламани куйидаги куринишда ёзамиз:
. (3)
(3)-тенгламадан келиб чикадики изокостанинг бурчак коэффициенти куйидагига тенг:
. (4)
Изокостанинг бурчак коэффициенти шуни курсатадики, агар фирма нархда бирлик капитал сотиб олиш учун бир бирлик мехнат сарфидан воз кечса ( сум иктисод килади), ишлаб чикаришдаги умумий харажат киймати узгармайди.
Масалан, агар иш хаки 20 сум, капиталга ижара хаки 5 сум булса

ёки

Демак, фирма умумий харажатни узгартирмасдан бир бирлик мехнатни 4 бирлик капитал билан алмаштириши мумкин.
Энди фирманинг умумий харажатлари чекланганда максимал махсулот ихлаб чикаришга эришиш масаласини график усулда ечилишини куриб чикамиз.

11-расм. Ишлаб чикарувчининг мувозанат нуктаси.


Ишлаб чикарувчи микдорда ишлаб чикара олмайди, нимага деганда унинг бюджети микдордаги махсулотни ишлаб чикариш учун керак булган ресурсларни сотиб олишга етмайди. хам максимал ишлаб чикариш хажми була олмайди, чунки бу холатда ишлаб чикарувчи уз бюджетини тулик сарфламайди, демак у ишлаб чикаришни ошириши мумкин.


микдордаги махсулот берилган бюджетда эну максимал махсулот ишлаб чикариш хажми хисобланади. Е нуктада изокванта билан изокоста чизиги С кесишади ва ушбу Е нукта ишлаб чикарувчининг мувозанат холатини ифодалайди. Е нуктада изокванта хам, изокоста хам бир хил ётикликка эга эканлигидан ва изоквантанинг ётиклиги чекли технологик алмаштириш нормаси билан улчаниши, яъни
(5)
ва изокостанинг ётиклиги га тенглигини хисобга олсак, мувозанат Е нукта учун куйидаги тенглик уринли булади:
. (6)
(6)-муносабатни куйидагича ёзамиз
. (7)
(7)- тенглик ишлаб чикарувчининг мувозанат холатини белгиловчи шарт булиб хисобланади.
Мувозанат шарт (7) шуни курсатадики, чекланган харажатда максимал ишлаб чикаришга эришилганда ишлаб чикариш омиллари учун сарфланган хар бир кушимча сум бир хил микдордаги кушимча махсулот ишлаб чикаришни таъминлайди.
Агар ишлаб чикариш омилларидан бирининг нархи ошса, масалан ишчи кучи нархи ошса фирма, бундай узгаришга ишлаб чикариш жараёнида ишчи кучини капитал билан алмаштириш билан жавоб беради.
Бундай холат куйидаги графикда келтирилаган (11-расм).
Бошлангич холатдаги изокостада максимал ишлаб чикариш Е нуктада эришилади ва микдордаги ресурслар сарфланади. Ишчи кучининг нархи ошганда изокоста холатга утади. изокоста ишчи кучи нархининг ошганлигини ифодалайди.

11-расм. Ишчи кучини нархи ошганда уни капитал билан алмаштириш.


изокостада фирма максимал ишлаб чикариш хажмига нуктада эришади ва ишлаб чикаришга ва микдордаги ресурслар сарфланади. Ишчи кучига нархнинг ошиши, ишчи кучидан фойдаланишни кискартиради ва капиталдан фойдаланишни оширади.
Назорат ва мулохаза учун саволлар
1. Ишлаб чикариш функцияси нима?
2. Изокванта нима учун керак ?
3. Изокоста нимани билдиради?
4. Ишлаб чикаришни битта омил хисобида кандай ташкил этилади?
5. Ишлаб чикаришни иккита омил хисобида кандай ташкил этилади?
6. Корхона хажми деганда нимани тушунасиз?
7. Корхона хажмининг самарадорликка таъсирини кандай куринишлари бор?
Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish