Reja: Kirish Risk tushunchasi va uning kelib chiqishi Risklar uchun tahlil va natijalar Korxonalarda Riskni kelib chiqishi Xulosa Foydalnilgan adabiyotlar Kirish

Risklarni tasir qilish usullari

Risk toifasi

Risk

Qoplash(Kamaytirish) usullari

Operatsion risklar	Ishlab chiqarish risklari	Mol-mulkni, ishlab chiqarish uzilishlarini sugʼurta qilish, inqiroz sharoitida harakatlarni rejalashtirish, ogohlantirish tadbirlari
	Taminot risklari	Ishlab chiqarish uzluksizligini rejalashtirish; oʼzini-oʼzi sugʼurtalash
	Javobgarlik risklari	Javobgarlikni sugurtalash
	Transport risklari	Yuk, dengiz sugʼurtasi, ishlab chiqarish uzluksizligini rejalashtirish
Moliyaviy risklar	Kredit risklari	Oʼzini-oʼzi va kredit risklarini sugʼurtalash, limitlarni oʼrnatish
	Likvidillik risklari	Oʼzini-oʼzi sugʼurtalash, limitlarni oʼrnatish, pul oqimlarini boshqarish
	Investitsion risklari	Loyihalarni baholash va monitoring qilish, investitsiyalarni loyihalashtirishda risklarni hisobga olish, hamkorlar risklarini baholash
	Rejalashitirish risklari	Inqiroz sharoitida harakatlarni rejalashtirish, biznes rejalarni rejalashtirish va muvofiqlashtirish
	Soliq risklari	Soliq qonunchiligi monitoringi, ichki buxgalteriya hisobi va audit hisoboti tarkibini monitoring qilish
Bozor risklari	Birja narxlarining o’zgarishi	Moliyaviy derativalar orqali xedjirlash, oʼzini-oʼzi sugʼurtalash, mahsulot portfelini diversifikatsiya qilish, qatьiy narxlar boʼyicha uzoq muddatli shartnomalar tuzish
	Xom ashyo narxlaridagi o’zgarishlar
	Foiz risklari	Qatьiy foiz stavkalari boʼyicha uzoq muddatli shartnomalar tuzish
	Valyuta risklari	Daromad va xarajatlarni bitta valyutada muvofiqligini rejalashtirish
Umumiy korporativ / biznes risklar	Strategik risklar	Inqirozli vaziyatlarni rejalashtirish, korxona strategiyasini shakllantirish va oʼzgartirish tartibi, strategik alternativalarni tanlashda risklarni baholash tartibi, qoʼshilish va birlashish
	Tijorat risklari	Mahsulot sifati va shartnomalar boʼyicha majburiyatlarni, raqobatchilarni nazorat qilish
	Xuquqiy risklar	Qonun hujjatlari, shartnoma shartlari, nizolar monitoringi
	Xodimlar riski	Korporativ madaniyatni shakllantirish, ragʼbatlantirish tizimini takomillashtirish, kasaba uyushmasi bilan munosabatlar, ishberuvchi, rahbarlar va menejerlarning javobgarligini sugʼurta qilish
	Informatsion risklar	Аxborot oqimlarini toʼgʼri rejalashtirish, ularni himoya qilish jarayonlarini, maʼlumotlarning zihira nusxalarini shakllantirish
	Siyosiy risklar	Siyosiy risklarni sugʼurtalash, xorijiy korxonalarning qarzdorligi, shu jumladan xalqaro tashkilotlar orqali pul mablagʼlarini boshqarish, tashqi aktivlardan minimallashtirish
	Imij risklari	Jamoatchilik bilan aloqalarni rivojlantirish,

Аmalga oshiriladigan koʼplab usullari va vositalar mavjudligiga qaramay amalda risklarni boshqarishning asosiy toʼrtta “echimlarini” ajratib koʼrsatish mumkin. Ushbu “echimlar” doirasida boshqaruv vositalarini tanlash, ularga taʼsir qilish darajasi va boshqalarda turli xil oʼzgarishlar boʼlishi mumkin, ammo printsipial ravishda barcha tanlov shu toʼrtta yechimlarga borib taqaladi va ular qoʼyidagilardan iborat:

1) Riskdan qochish – yuqori risk bilan tavsiflanadigan maʼlum harakatlarni bajarishdan oʼzini tiyish.
2) Riskni boshqarish va oldini olish – risk hodisasi ehtimolini kamaytirish yoki uning oqibatida kelib chiqadigan zararni kamaytirish yuzasidan faol taʼsir koʼrsatish.
3) Riskni saqlash – risk darajasi maqbul darajada boʼlganda va ushbu riskga taʼsir qilish imkonsiz yoki iqtisodiy jihatdan samarasiz boʼlgan hollarda qoʼllaniladi.

Xulosa

Shuni alohida taʼkidlash kerakki, qishloq xoʼjaligi korxonalarining risklari oʼziga xosdir va ular korxona faoliyatining ixtisoslashganligi bilan chambarchas bogʼliqdir. Qishloq xoʼjaligi korxonalari risklarini tasniflash tarmoq xususiyatiga ega va shu bilan birga har qanday xoʼjalik yurituvchi subʼektga xos boʼlgan umumiy risk belgilarini oʼzida mujassamlashtiradi.

Shunday qilib, korxonada risklarni minimallashtirish va boshqarish uchun ishlatiladigan qoʼplab vositalar mavjud. Muayyan korxona uchun risklarni boshqarish vasitalaridan samarali foydalanish yoki maqbulini tanlash uning sanoat sohasi va faoliyat sharoitlariga bogʼliqdir

Taklif etilayotgan metodologiya doirasida risklarni boshqarish tizimini tashkil etishning jihatlariga, xususan risklarni boshqarish boʼyicha tarkibiy boʼlinmani tashkil etishga katta eʼtibor beriladi. Milliy korxonalarda risklarni boshqarish tizimini joriy etish tajribasini tahlil qilish, taklif qilinayotgan algoritm asosida xoʼjalik yurituvchi subʼektlarda qarorlar qabul qilish tizimini tashkil etish mumkinligi koʼrsatdi.

¹