Rekreatsiya tushunchasi. Rekreatsiya va dam olish. Reja: Rekreatsiya xozirgi davrning ijtimoiy-madaniy fenomeni sifatida

Рекреация фаолияти ва рекреация салоҳияти

Рекреация фаолиятининг муддатига ва ўтказилиш жойига қараб мезонларини ажратиш муҳим аҳамият касб этади. Рекреация давом этиш муддатига қараб туризм ва экскурсияга ажратилади. Экскурсия билан туризм ўртасидаги фарқини вақт бўйича аниқлаш аниқ мезонга эга – бу суткалик циклдир. Рекреация фаолиятининг 24 соатдан кам бўлган ҳар қандай қисми экскурсия ҳисобланади; 24 соатдан ошиғи – туризмдир.

Рекреация фаолиятининг турлари жуда хилма-хилдир. Яъни, дам олишнинг ҳамма турларини икки катта гуруҳга ажратиш мумкин: бир жойда бўладиган (стационар) ва кўчиб юрувчи (мобил) турлари. Бошқа классификация бўйича дам олишнинг анча чўзиладиган жараёни (даволаш, соғликни тиклаш, спорт, билимни орттирадиган туризм) ва қисқа жараёни ажратилади. Мавсумий белгисига қараб дам олиш ёзги, қишки ва мавсум оралиғи турлари бўлади. Кишиларнинг ёшига қараб мактаб ёшигача бўлган болалар, мактаб ёшидаги болалар, ёшлар, ўрта ёшдагилар ва қариялар дам олиши ажратилади. Бундан ташқари дам олишнинг оилавий, якка, аралаш, ташкилий ва ташкиллаштирилмаган турлари бўлади. Халқаро амалиётда конгресс туризми ажратилади.
Рекреация ривожланишида рекреация салоҳиятининг мавжудлиги зарурий шарт бўлиб ҳисобланади, у эса турли миқёсларда: дунё даражасида, мамлакат, ҳудуд ва ҳ.к. даражаларда баҳоланади.
Рекреация салоҳияти деганда, муайян ҳудудда рекреация фаолиятини ташкил қилиш учун зарур бўладиган табиий, маданий-тарихий ва ижтимоий-иқтисодий омилларнинг йиғиндиси тушунилади.
Ҳудуднинг туристик-рекреация соҳаси ривожланиши истиқболларини баҳолаш. Туризмни ривожлантириш аҳолининг кўпчилик қисми томонидан ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини фаоллаштириш, ҳудудлар ривожланиши даражаси ва шароитлари ўртасидаги фарқларни қисқартиришнинг муҳим бир йўналиш сифатида қаралади.
Ҳудудларда туризм индустрияси истиқболларини баҳолашда нималарга эътибор бериш зарур? Ушбу тадқиқотни ўтказишда қуйидаги жиҳатларни ажратиб кўрсатиш тўғри бўлган бўларди:

• 
  туристик-рекреация салоҳияти мавжудлигини аниқлаш;
  
• 
  мавжуд туристик-рекреация салоҳиятини баҳолаш;
  
• 
  туристик-рекреация салоҳиятидан фойдаланишнинг хозирги кундаги аҳволини баҳолаш;
  
• 
  туристик-рекреация салоҳиятидан фойдаланишни жадаллаштириш имкониятларини баҳолаш;
  
• 
  ҳудудда туризмни ривожланишига тўсқинлик қилиб турган омилларни баҳолаш;
  
• 
  минтақа туристик-рекреация соҳасини ҳудудий ташкил қилишнинг истиқболдаги моделини ишлаб чиқиш.
  

Мавжуд туристик-рекреация салоҳиятини аниқлаш унчалик қийин вазифа эмас, чунки хозирги пайтда қадимдан ўзлаштирилиб келинган ҳар қандай ҳудудда тарихий ва маданий объектлар, қўриқланадиган табиат объектлари рўйхати мавжуддир, ижтимоий-маданий соҳа объектлари – музейлар, меҳмонхоналар, ресторанлар, санаторийлар ва дам олиш базалари ва ҳ.к. тўғрисида батафсил маълумотлар мавжуддир.
Мавжуд туристик-рекреация салоҳиятини баҳолаш анча мураккаб жиҳат ҳисобланади. Унда қуйидагилар эътиборга олиниши керак:

1. 
   мавжуд объектларнинг ўзига хослиги;
   
2. 
   объектларга етиб бориш имкониятининг мавжудлиги;
   
3. 
   ҳудуд миқёсида объектлар жойлашиши зичлигидаги фарқлар;
   
4. 
   мавжуд объектларнинг хилма-хиллиги ва мажмуавийлиги;
   
5. 
   объектларнинг жисмоний ҳолати.
   

Айтиб ўтиш зарурки, кўпчилик ҳудудларимиз учун туристик-рекреация объектларининг зичлиги юқори эмаслиги, уларга транспортда етиб бориш имкониятларининг пастлиги, уларнинг жисмоний ҳолати талабга жавоб бермаслиги, мажмуавийлиги етишмаслиги хосдир.
Туристик-рекреация салоҳиятидан фойдаланишни жадаллаштириш имкониятлари бир қатор муаммоларни ҳал қилиш билан боғлиқдир. Булар умуман ижтимоий соҳа объектлари, шу жумладан туристик инфратузилма ривожланишига йўналтириладиган молиявий маблағларни топиш масаласидир. Бу ушбу соҳада замонавий даражада ишлай оладиган кадрларни тайёрлаш масаласидир. Бу туристларнинг ва дам олувчиларнинг турли категориялари билан ишлашда янгича ёндашувдир. Бўлажак рекреантнинг дам олиш жойини танлашдаги устиворлигини аниқлашга имкон берадиган реклама фаолиятидир.