Respublikamiz mustaqilikka erishgach, ishlab chiqarishning barcha jabhalarida bo’lgani kabi chorvachilikda ham qator o’zgarishlar yuz berdi

Sigirlarshshg yillik ozuqa ratsnonn tarkibi, to’ynmlnlngiga nisbatan foiz hisobnda

Yillik sugsog’ib olish hajksh, l	Pichan	Somon	Qrrqiladigan yashil o’g	Senax	Silos	Ildiz-msva	Kontsen-trat	Yashil oeukg»
1	2	3	4	5	6	7	8	9
2500 3000 3500	6 6 5	2 1 1	10 6 5	12 12 11	12 12 12	2 2 2	16 19 21	40 42 43

2-jadvalning davomi

1	2	3	4	5	6	7	8	9
4000	5	_	1	10	12	2	23	47
4500	5	—	1	8	11	2	28	45
5000	4	—	1	8	9	3	34	41
6000	4	—	2	6	7	4	39	38

3-jadval

Sutining yog’liligi 3,8—4,0 foiz bo’lgan sigirshshg energiya va hazm bo’luvchi proteinga talabi

Yilliksut sog’ib olish hajmi, l	1 l sutga ozuqa birligi sarfi	Bir ozuqa birligiga hazm bo’luvchi protein talab qilinadi. g	Bir yilda talab qilinadi
			Ozuqa birligi	Almashinuvchi energiya, mJ	Hazm bo’luvchi protsin, kg
2500 3000 3500 4000 4500 5000 5500 6000	1,25 1,15 1,10 1,05 1,03 1,02 1,01 1,00	95 98 100 102 104 106 108 110	3125 3450 3850 4200 4635 5100 5555 6000	37500 41055 45430 43140 53766 58650 63882 69000	297 338 385 428 482 540 600 660

Ozuqaga bo’lgan yillik talab dag’al, suvli-shirali, yashil va kontsentrat ozuqalarni yozgi va qishki davrda o’rtacha kunlik beriladigan me’yoridan kelib chiqqan holda hisoblanadi. Bunda har bir hayvon turiga oylik o’rtacha talab, hayvonlar bosh soni asosida ma’lum bir davrga, yilga bo’lgan ozuqa miqdori topiladi.

Yillik ozuqaga bo’lgan talabni quyidagicha ham hisoblab topish mumkin. Mavjud hayvonlarni shartli hayvon bosh soniga o’tkazib, ozuqa me’yori ko’rsatkichiga ko’paytiriladi va ozuqa birligi hisobida yillik ehgiyoj topiladi. Ozuqalarning to’yimliligini bilgan holda ularning haqiqiy-fizik miqdorini topish mumkin.

Ozuqa muvozanatini hisoblashda shirkat xo’jaligi a’zolariga, fermer xo’jaliklariga beriladigan, boshqa xo’jaliklarga sotila-digan hamda zaxirada saqlanadigan ozuqa miqtsorini ham inobatga olish zarur.

Zaxira uchun kontsentrat ozuqalar bir oylik talab va dag’al ozu-qalar og’ilda saklash muddatining 15—20 foiz miqtsorida olinadi.

OZIQLARDAN KASALLANISHNING OLDINI OLISH
Turli oziklar tarkibida mexanik aralashmalar bo’lishi ularnint iste’mol uchun yaroqsiz eqanligini ko’rsatadi. Ayniqsa, oziq tarkibidagi mix, sim, shisha siniklari temir parchalari juda xavfli hisoblanadi. Ayniksa don, kunjara, un oziqlar tarkibida mexanik aralashmalar borligi aniklansa, ularni elash yoki elektrmagnit qurilmalari yordamida metall parchalaridan tozalash talab etiladi. YAylovlarda yoki pichanzorlarda zaharli o’simliklar borligi aiikdaisa, ularni tag-tomiri bilan yo’qotish lozim. Paxta kunjarasida hayvonlar uchli zaharli hisoblash ai glikozid-gossipol moddasi bo’lishi aniqdangan. Bu moddaiish mpkaori o’rtacha 0,02—0,2 foiz atrofida bo’ladi. Lekin kishloq xo’jaligi xayvonlarining bu moddadan zaharlanishi ularning uzluksiz kunjara bilan boqilishi natijasida yuz berishi mumkin. Kuzatishlardap ma’lum bo’lishicha, oz mikdorda, boshka ozikdarga ko’shib berilgan kunjaradan ajraladigan glikozid-gossipol moddasining asosiy qismi hayvon qoldig’i (go’nggi) bilan tashqariga chiqarib yuboriladi. Gossipoldan zaharlangan mollarda ishtaha yo’qoladi, ovqat hazm bo’lishi yomonlashadi, ularning ichi ketadi, qorni shishadi va go’nggi ba’zan qon aralash holda bo’ladi. SHuningdek, nafas olish, qon aylanish va asab sistemalarining faoliyati buziladi. Hayvon oriqpaydi va mahsudordigi kamayib ketadi.

Hayvonlarni turi va mahsuldorligiga ko’ra, paxta kunjarasini sutkasiga kuyidagi mikdorda: sigirlarga 3 kg. gacha, otlarga 2 kg. gacha, cho’chqalarga 0,5 kg, qo’ydarga 0,2 kg. gacha berish mumkin. To’rt oygacha bo’lgan buzrq, qo’zichoq, cho’chqa bolasi va bo’g’oz hayvonlar ratsioniga paxta kunjarasini kiritish mutlaqo man etiladi. Paxta kunjarasi 2 soat davomida bug’lantirilsa yoki pishirilsa, uning tarkibidagi gossipol moddasi o’zining zararli ta’sir kuchini yo’qotadi.

CHang tarkibida turli xil yuqumli kasallik (o’lat, kuydirgi, sil, oqsil va h.k.)larning mikroblari ham bo’ladi. U barcha hayvonlar uchun xavfli hisoblanadi. Binobarin, bunga qarshi kurashish uchun molxonalarni shamollatish talab etiladi. Bundan tashqari, hayvon tanasini pnevmatik usulda mexanizmlar yordamida tozalash yoki molxonadan tashqarida, ochiq havoda qo’l bilan tozalash lozim. CHunki hayvon tanasi hamma vaqg havo toza bo’lganida ham ifloslanib turadi. Ayrim ma’lumotlarga ko’ra, qoramollarning 1 sm^ terisi yuzasida 1—2 mlrd bakteriya borligi aniqlangan.

Hozirgi vaqgda chorvachilik jadal usullar bilan rivojlanayotgan bir davrda molxonalarda hayvonlar bosh sonining ortib ketishi natijasida havo tarkibi o’zgarib, ayrim hollarda chang mikdori ko’payib ketadi. Bu borada, molxonalarni toza sakdash, hayvon tanasini tozalash, xonalarni shamollatib turish, dezinfektsiya qilish va quyosh nuridan, qish mavsumida esa ulьtrabinafsha nurlardan unumli foydalanish maqsadga muvofiqtsir.