8 1
4-bob. TASHQI IQTISODIY FAOLIYATNING
TRANSPORT TA’MINOTI
4.1.
TASHQI IQTISODIY FAOLIYATDAGI TRANSPORT
OPERATSIYALARI
Mohiyatan
transport
operatsiyalari
tashqi
savdo
bitimlarini
amalga
oshirishni
boshlaydi
va
tugatadi.
Korxonaning
eksport
mahsuloti
sifati
qanchalik
yuqori
bo‘lmasin,
agar
transport
xizmati
yaxshi
tashkil
qilinmagan
bo‘lsa,
bu
korxonaning
ishlari
yurishmasligi
mumkin.
Yuklarni
xalqaro
tashish
umumiy
foydalanishdagi
transportlar
—
dengiz,
daryo,
temir
yo‘l,
avtomobil,
havo
va
truboprovod
transportlari
orqali
ta’minlanadi.
Eksport
yuklarini
paket
va
konteyner
shaklida
tashish
keng
tarqalgan.
Aralash
holda
tashishlar
ham
bor.
Bunda
bir
necha
transport turlari qatnashadi. Bunday hollarda yuklarning
o‘g‘irlanishi kamayadi. Konteynerdagi yuk «eshikdan
eshikkacha» tashuvchining muhri ostida yetkazib berilishi
mumkin.
Transportning normal ishlashi shartnoma tuzgan tomon-
larning o‘z majburiyatlarini bajarishlarini ta’minlaydi. Agar bu
majburiyatlar bajarilmasa, ancha yo‘qotishlar kelib chiqadi. Bu
esa tovarlarning, ularni tayyorlovchilarning raqobatbardoshligiga
kamligiga olib keladi.
Xorijiy mamlakatlar bilan savdoda yuk yetkazib berishni
tezlashtirish bitimning amalga oshirilishini tezlashtiradi. Bu esa
xorijiy valutaning tezroq tushishi degan gap. Tez yetkazib berish
aylanma mablag‘larining aylanishini tezlashtiradi.
Yuklarni tashish xalqaro amaliyoti shuni ko‘rsatdiki, transport
xarajatlari keyingi paytda o‘sib bormoqda va xalq xo‘jaligi sezilarli
yo‘qotishlarga duch kelmoqda. Bu,
avvalambor, transport
vositalarining yetishmasligi, yuk tashish tezligining kamligi,
yuklarning tashishga tayyor emasligi, tashuvchilarning yo‘lda
yuklarning buzilishi uchun javobgarlikni kam his qilishlari va
shu kabilarga bog‘liq.
8 2
O‘zbekistonda transport tashkiliy va boshqaruv jihatdan ko‘p
o‘zgarishlarga uchradi. O‘zbekistonda respublika Transport
vazirligi tuzildi. Daryo, avtomobil va havoda yuk tashishlar uning
ixtiyoriga berilgan. Temir yo‘lda yuk tashishlar «O‘zbekiston
temir yo‘llari» milliy kompaniyasi ixtiyorida. Bundan tashqari,
magistral transportlarda tezkor yuk tashish uchun aksionerlik
jamiyatlari tuzilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 1995-yil 15-martda
«O‘zbekistonda transport majmuining davlat boshqaruvi tizimini
takomillashtirish to‘g‘risida»gi farmonga imzo chekdi. Xalqaro,
davlatlararo bitimlarga quyidagilar kiradi: konvensiyalar,
kelishuvlar, bitimlar. Ularning bajarilishida yuridik va xalqaro
bitimlar quyidagilarni tartibga soladi:
— faoliyatning ma’muriy-texnik normalari;
— aloqa yo‘llarini qurish, transport vositalarini yaratish;
— transport vositalaridan foydalanish va ular harakatini
tashkil etish;
— transport sohasidagi hamkorlikni tashkil etish;
— yuklar tashuvi, har xil transport operatsiyalarini amalga
oshirishda soliq va bojxona rejimini belgilash.
Do'stlaringiz bilan baham: