S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

1-chizma. Sugurta mahsulotining amal qilish davriyligi
6
 
 
Yuqoridagi chizmada ifodalangan sug‘urta mahsulotlarining amal qilish 
davriyligi dinamikasi ikkita asosiy omil: 

ehtiyojlarni to‘liq qondira olishi, ya’ni mahsulot sifatining mijozlarning 
umidiga mos kelishligi, 

bozor segmentining keng qamrovliligi va taraqqiy etishi bilan bog‘liq. 
6
Muallif tomonidan ishlab chiqilgan 
Sug`urta mahsulotining amal qilish davriyligi 
Sotuvlar miqdori 
Mahsulotning 
bozorga 
kiritilishi 
O`sish 
pallasi 
Yetuklik 
Pasayis
h 
Vaqt 
Ehtimoldagi yangi 
yuksalish 

---

19 
1.
Sug‘urta mahsulotini tadqiq etish va loyihalashtirish. Bu bosqichda bozor 
segmenti, ya’ni sug‘urta mahsulotini sotishga mo‘ljallangan mijozlar tanlab 
olinadi; sug‘urta shartlari va tariflar sug‘urta qiluvchi o‘z oldiga qo‘ygan 
maqsaddan kelib chiqqan holda aniqlanadi; bozorda mahsulotning o‘tishi sinaladi. 
Xizmat ko‘rsatish sohasiga oid sug‘urta mahsulotining o‘ziga xosligi uni ishlab 
chiqarish 
bosqichining 
yo‘qligidadir. 
Bu 
sug‘urtalashni, 
masalan, 
avtomobilsozlikdan farqlantirib turadi. Ishlanma yakunlanishi bilanoq, sug‘urta 
mahsulotini bozorga joriy etish boshlanib ketadi. 
2.
Sug‘urta mahsulotini bozorga joriy etish. Bu bosqichda sug‘urta 
qiluvchining maqsadi – mahsulotga ehtiyojni tashkil etishdan iborat. Sotuv hajmi 
oz darajada, mahsulot sug‘urtalanuvchilar uchun hali yaxshi tanish emas. Odatda, 
bu 
davrda 
reklamaga 
katta 
qo’yilmalar 
ajratish, 
agentlik 
tarmog‘ini 
rag‘batlantirish, yangi sug‘urta dasturining maqsadi va sifati to‘g‘risida 
iste’molchilarni boxabar etish talab qilinadi. 
3.
O‘sish pallasi. Sug‘urta qiluvchining marketing bo‘yicha sarflagan kuch-
g‘ayrati mahsulot uchun bozorni ochib beradi. Unga bo‘lgan talab ortib boradi, 
tariflar va o‘tkazish tizimining xususiyatlari bozor sharoitlariga hamda 
iste’molchilarning bu mahsulotga bildirayotgan munosabatiga moslashadi, reklama 
hamda og‘izdan-og‘izga ko‘chib yuruvchi shov-shuvlar mazkur sug‘urta 
xizmatlariga ehtiyoj tug‘diradi, shu hisobdan u bozorning katta qismini egallab 
oladi. 
4.
Yutuklik pallasi. Bu bosqichda sotuvlar sur’ati pasayadi, mahsulot 
bozorning odatdagi vositalari qatoriga o‘tadi. Mazkur sug‘urta xizmati 
xususiyatlari bilan qiziqishi mumkin bo‘lgan mijozlar soni tugab boradi va shu 
sababli sotuvlar miqdori to‘liq qamrab olingan pog‘onaga etadi. 
5.
Pasayish pog‘onasi. Sug‘urta mahsuloti iste’molchilari katta qismining 
ehtiyojlarini qondirmay qoladi va sotuvlar miqdori kamayib ketadi. Bu bosqichda 
sug‘urta qiluvchilar ko‘pincha sug‘urtalanyotgan xatarlarni, sug‘urtalash 
shartlarini, 
vajlarni, 
franshizlarni 
iste’molchilarning 
yangi 
talablariga 
muvofiqlashtirish orqali sug‘urta mahsulotini takomillashtirishga harakat qiladilar. 

---

20 
Agar mazkur ishlar muvaffaqiyatli chiqsa, mahsulot yangi yuksalish bosqichiga 
kiradi. Aks holda, sug‘urta qiluvchi uni tijoratlashtirishdan voz kechib, avval 
tuzilgan shartnomalarning o‘zi bilan cheklanadi. 
Jamlanmaning yuqorisi 
Jamlanmaning o‘rtasi 
Jamlanmaning asosi 
70 - yillar 90 – yillar