|
SENSORLAR , SENSORLARNING TURLARI VA SENSORLARGA ASOSLANGAN TIZIMLAR
Annazarova Barno Rustamovna
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Urganch filiali 1-bosqich magistranti
3-sho`ba. +998996689560
Annotatsiya: Maqolada bugungi kunda ma`lumotlarni yig`ish uchun ishlatiladigan eng keng tarqalgan va mashhur sensorlar bayon qilindi. Sensorlarning eng keng tarqalgan turlarini ishlashning asosiy printsipi, sanoat va fanda sensorlar ahamiyati.
Kalit so`zlar: kimyoviy sensor (datchik), elektrokimyoviy sensor, termistor sensor, biosensor, optik kimyoviy sensor, o`rnatilgan optik sensor, lazer radiatsiya, ekologik qurilmalar, ma`lumotlarni qayta ishlash.
Sensorlar turli tizimlarning holati haqida ma`lumot qabul qilish, ro`yxatdan o`tkazish, qayta ishlash va uzatish imkonini beradi. Bu o`rganilayotgan tizimning fizik tuzilishi, kimyoviy tarkibi, shakli, holati va dinamikasi haqida ma`lumot bo`lishi mumkin.
Har xil turdagi sensorlar mavjud. Ularning ishlash tamoyillari ma`lum fizik yoki kimyoviy hodisalar va xususiyatlarga asoslanadi.[1]
Bularga misollar taniqli harorat sensorlari, radarlar, eko-sounderlar, radiatsiya darajasi o`lchovchi sensorlari,bosim sensorlari va boshqalar bo`lishi mumkin.
Sensorlar, shuningdek, signal konvertori sifatida ham tanilgan, bu-zamonaviy ma`lumotlarni yig`ish tizimlarining qurilish bloklaridan biridir. [2]
Signal konvertori - kontaktsiz sensorni moslashtiruvchi moslama bo`lib, u mavjud sensorning chiqish signalini yuk pallasini o`zgartirmasdan har qanday turdagi chiqish signaliga aylantirish imkonini beradi.(1-rasm)
1-rasm. Sensor- zamonaviy tizimlarida o`lchov zanjiridagi dastlabki ma`lumotlarni yig`ish bo`g`inidir. [3]
Sensor - bu atrof-muhitdagi o`zgarishlarni aniqlaydigan va ular haqidagi signallarni boshqa tizimning chiqish kanallariga uzatuvchi qurilma. Sensor fizik hodisani o`qiladigan shaklga aylantiriladigan yoki o`qish va keyingi ishlov berish uchun uzatiladigan o`lchanadigan analog kuchlanishga (yoki raqamli signalga) aylantiradi. [2]
2-rasm. Sensorlarning ko`plab turlari mavjud. [4]
Turli xil fizik hodisalarni o`lchash uchun turli xil sensorlar ishlab chiqilgan:
Termoparlar, RTDlar va termistorlar: haroratni o`lchash uchun
Deformatsiya o`lchagichlar: ob`ektning deformatsiyasini o`lchash uchun, masalan, bosim, kuchlanish, og`irlik va boshqalar.
Og`rlik (yuk) sensorlari: og`irlik va yukni o`lchash uchun
LVDT sensorlari: masofadagi siljishni o`rganish uchun
Akselerometrlar: tebranish va zarba kuchlarini o`lchash uchun
Mikrofonlar: tovush to`lqinlarini yozib olish uchun
Oqim o`tkazgichlar: o`zgaruvchan va doimiy tokni o`lchash uchun
Kuchlanish transformatorlari: yuqori kuchlanish potentsiallarini o`lchash uchun
Optik sensorlar: yorug`likni aniqlash, ma`lumotlarni uzatish va an`anaviy sensorlarni almashtirish uchun
Kamera sensorlari: bitta uzluksiz ikki o`lchamli tasvirni olish uchun
Raqamli sensorlar: raqamli hisoblash, chiziqli va aylanishli kodlash, pozitsiyani o`lchash va boshqalar uchun.
Joylashuv sensorlari (GPS): GPS, GLONASS va boshqa sun`iy yo`ldosh joylashishni aniqlash tizimlari ma`lumotlari asosida geografik koordinatalarni yozib olish uchun.
Sensorlar diyarli har bir soxaga keng ko`lamda kirib bormoqda. Texnologiya rivojlanmoqda, sensorlar yaxshilanmoqda, aniq va takrorlanadigan o`lchovlarni amalga oshirishning yangi, samaraliroq usullari izlanmoqda. Sensorlardan foydalanish texnologiyasi doimo rivojlanib bormоqda. Maqolada ushbu keng mavzuning faqat kichik bir qismiga to`xtalib o`tilingan. Hozirgi kunda juda ko`p turli xil sensorlar mavjud, jumladan masofani o`lchash uchun aks ettirilgan ultratovush
to`lqinlaridan foydalanadigan ultratovushli sensorlar, gazlar va bug`larni aniqlaydigan kimyoviy sensorlar va boshqalar to`lqinlaridan foydalanadigan ultratovushli sensorlar, gazlar va bug`larni aniqlaydigan kimyoviy sensorlar va boshqalar. Sensorlardan yanada kengroq foydalanish uchun zamonaviy va qulay usullari izlanmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:
“ЖУРНАЛ РАДИОЭЛЕКТРОНИКИ” N 3, 2009
https://dewesoft.com/ru/daq/what-is-a-sensor#types-of-sensors 07/04/2022
(https://dewesoft.com/upload/news/daq/what-is-daq/daq-system-shceme.jpg) 07/04/2022
https://www.technosphera.ru/lib/book/320 07/04/2022
https://www.electronicshub.org/wp-content/uploads/2017/11/Types-of-Sensors-Featured-Image-1280x720.jpg 07/04/2022
« Датчики » Шарапов В.М.,Полищук Е.С., Кошевой Н.Д.,Ишанин Г.Г., Минаев И.Г., Совлуков А.С. /Под общ. ред. Шарапова В.М., Полищука Е.С.
«Современные датчики» Фрайден Дж
Do'stlaringiz bilan baham: |
