Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti axborotlashtirish texnologiyalari kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR FAKULTETI
AXBOROTLASHTIRISH TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI

5A110701 – Ta’limda axborot texnologiyalari mutaxasisligi 2-kurs magistranti
RABIMOV NODIR RAHMATILLOEVICH
ilmiy faoliyat bo`yicha

HISOBOTI

Samarqand-2022

Mundarija:
1. Dissertatsiyaning dastlabki qismi..
2. Dissertatsiya mundarijasi
3. Dissertatsiya mavzusining kirish qismi
4. Dissertatsiyaning har bir bobida qilingan ishlar
5. Chop qilingan ishlar royxati
6. Adabiyotlar ro`yxati

1. Dissertatsiyaning dastlabki qismi
Ilmiy rahbar: dots. Kobilov S. S.
Dissertatsiya mavzusi: “Interfeysi moslashuvchi programma ta’minotini loyihalashning texnologik aspektlari”
2020-2021 oʻquv yili “Interfeysi moslashuvchi programma ta’minotini loyihalashning texnologik aspektlari” mavzusi kafedra majlisida tasdiqlanib, ilmiy rahbar sifatida dots. Kobilov S. S. belgilandi.
Shundan soʻng dissertatsiya mavzusi boʻyicha qilinadigan ishlar rejalashtirildi hamda kerakli adabiyotlar roʻyxati aniqlandi. Tadqiqotni amalga oshirishda qoʻllaniladigan usul va vositalar tanlab olindi.
Mavzuning dolzarbligi. O‘zbekiston Respublikasining yagona axborot makonini yaratish muammolari doirasida keng ko‘lamli ilmiy-texnikaviy va amaliy muammolarni hal qilishga mo‘ljallangan zamonaviy ma’lumotlarni qamrab olish texnologiyalari asosida axborotlashtirishning ilg‘or vositalari va usullarini ishlab chiqish ustuvor vazifa hisoblanadi.
Shu munosabat bilan ofisni avtomatlashtirish tizimlarida matnli ma'lumotlarni qayta ishlash tizimini yaratish uchun axborot texnologiyalari va texnologiyalarini rivojlantirish alohida ahamiyatga ega. Ushbu masala bo'yicha adabiyotlar va global tarmoqdan olingan ma'lumotlar tahlili shuni ko'rsatdiki, hozirda chastota va morfologik tahlil bo'yicha alohida ishlar olib borilmoqda, ammo ofis ish tizimlari uchun mos bo'lgan tayyor morfoanalizatorlar hali mavjud emas.
Bilim darajasi. Morfologik tahlil jarayonlarini avtomatlashtirish dasturi tomonidan hal qilinadigan vazifalar qatori orasida quyidagi asosiy yo'nalishlarni ajratib ko'rsatish mumkin:
1. Intellektual qidiruv tizimlari. Ma'lumki, qidiruv tizimlarining hozirgi holati ko'p narsani orzu qiladi. Foydalanuvchining iltimosiga ko'ra, ko'pincha juda ko'p ma'lumot shovqinlari chiqariladi yoki aksincha, qidiruv natijalari juda bir tomonlama. Ushbu muammoni hal qilish uchun foydalanuvchi talabiga binoan nafaqat kiritilgan so'zni, balki tegishli ma'lumotlarni ham hisobga oladigan intellektual qidiruv tizimlarini faol rivojlantirish davom etmoqda.
2. Mashina tarjimasi. Hozirda o‘zbekcha matnni to‘g‘ri tarjima qiladigan dasturlar yo‘q. Morfologik analizator sizga avtomatik tarjima sifatini yaxshilash imkonini beradi, chunki u tarjima qilingan so'zlarning hollari, raqamlari, tuslanishlarini muvofiqlashtirish imkonini beradi. Bundan tashqari, so'zning morfologik tuzilishini bilish va uning boshqa so'zlar bilan qo'shilish chastotasi statistikasini hisobga olgan holda, sinonimlarni tanlash va ularni matnda muvofiqlashtirish vazifasi soddalashtirilgan.
3. Matnni avtorizatsiya qilish. Hozirgi vaqtda bu muammo juda dolzarb va bunga misol sifatida ma'lum bir matnning muallifligi bilan bog'liq ko'plab da'volar - bu ko'pincha global tarmoq ma'lumotlariga tegishli. Manba matni kimga tegishli ekanligini bilish uchun turli mualliflarning uslubini aniqlab, matnlarni qo'lda tahlil qilishga majbur bo'lgan professional tilshunoslarga murojaat qilish kerak. Ish jarayonida muallif tomonidan turli kesimlar, zarrachalar, oʻrtacha soʻz uzunligi kabilar qoʻllanishi statistik jihatdan oʻrganiladi.
4. Konkordanslar kompilyatsiyasi - bir muallifning barcha asarlaridan so'zlarni o'z ichiga olgan lug'atlar. Har qanday muallifning uslubini uning asarlari asosida tahlil qilish juda odatiy ish. So'zlarning lemmalarga avtomatik bo'linishi tufayli muallif matnlarini avtomatik ravishda tahlil qilish mumkin bo'ladi.