Shtangensirkul va mikrometr yordamida aniqlash

1.
 
Parallepiped shakldagi jismning zichligi
. Ushbu jismning uzunligi 
eni 
va balandligi 
h
to‘lsin. Bunday shaklga ega to‘lgan jismning hajmi 
to‘ladi. Agar massasi m to‘lsa u holda jismning zichligi quyidagi ifodadan 
topiladi.
2. Kub shakldagi jismning zichligi
. Qirrasining uzunligi 
to‘lgan kub shakl 
-dagi jismning shakli 
to‘lgani uchun uning zichligi
to‘ladi, bunda 
-jismning massasi 
3. Silindr shakldagi moddaning zichligi.
Balandligi 
radiusi 
to‘lgan, 
silindr shaklidagi jismning hajmi 
to‘ladi binobarin uning zichligi quyidagi ifodadan topiladi. 
4. Shar shaklidagi jismning zichligi
. Radiusi 
to‘lgan shar shaklidagi 
jismning hajmi 
to‘ladi, uning zichligi esa quyidagi ifodadan topiladi.
Jismlarning chiziqli o‘lchashlar shtangensirkul va mikrometr yordamida bir 
necha bor o‘lchanadi shtangentsirkul tishlar ichki tomonlari bilan bir-biriga zich 
tegib tursa u holda chizgichdan shkalaning noli bilan konus noli ro’parama-ro’para 
tushadi. O‘lchanish kerak to‘lgan jism shtangen- tsirkul tishlari orasiga jismni ular 
siqib qo‘ymaydigan qilib ohista joylashtiriladi, so’ng bint mahkamlanadi va 
shtangentsirkulning asosiy shkalasidan va konusdan foydalanib jismning uzunligi 
aniqlanadi. 
Ishni bajarish tartibi 
1. Berilgan jismlarning massasini richakli tarozi yordamida 4-5 marta 
0,1gramm aniqlikkacha tortib aniqlang. 
2. Jismning chiziqli o‘lchamlarning shtangentsirkul yoki mikrometr 
yordamida ularning o‘lchash aniqligigacha aniqlanadi 4-5 marta o‘lchang. 
3. (2), (3), (4) va (5) formulalardan foydalanib berilgan jismlarning 
zichliklarini hisoblab toping. 
4. Har bir jism uchun zichlikning o‘rtacha qiymatini toping va jadvaldan 
foydalanib jismlar qanday moddalardan yasalganini aniqlang. 
5. Absolyut nisbiy o‘rtacha kvadratik va eng katta ehtimollik xatoliklarni 
hisoblang. 
Tajribadan olingan o`lchov natijalari quyidagi jadvalga kiritilib zichlik 
va 
uning aniqlashdagi absolyut va nisbiy xatoliklar aniqlanadi. 
№ 
Parallipiped 
Kub 
Silindr 

---

m
1 
2 
3 
 
Sinov savollari
:
1.Moddaning zichligi deb nimaga aytiladi? 2.Zichlik qanday birliklarda 
o‘lchanadi? 3.Zichlik jismning shakliga bog’liqmi? Haroratgachi? Geografik 
kenglikkachi? 4.Shayinli tarozi