Siddiqov S. Qabul qiluvchi

O‘zbekiston milliy universiteti Jizzax filiali



Amaliy matematika fakulteti

Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo‘yicha) yo‘nalishi

Tarmoq iqtisodiyoti fanidan

MUSTAQIL ISH

Bajardi: 141-20-guruh talabasi Siddiqov S.

Qabul qiluvchi: Muxtorov B.

Jizzax-2021

KORXONANI TASHKIL QILISH VA UNING FAOLIYATINI TO`XTATISH.

Reja:

1. Korxonani tashkil qilish tamoyillari

2. Ta`sis hujjatlari

3. Korxonalarning davlat tomonidan ro`yxatga olinishi

4. Korxonani tugatish va qayta tashkil qilish.

Korxonani tashkil qilish tamoyillari.

Iqtisodiyotning jadal rivojlanishi va ishlab chiqarish kuchlarining o`sishi faoliyat yuritayotgan korxonalardan tashqari, yangi korxonalarni tashkil qilish va ishga tushirishga tayanadi. Bunday qadam iqtisodiy jihatdan maqbullikka, resurslar imkoniyati va korxona mahsulotlariga bo`lgan talabga asoslanadi. Biron-bir mahsulotning taqchilligi yoki umuman yo`q bo`lishi ham, yangi korxona yoki ishlab chiqarishni tashkil qilishga sabab bo`lishi mumkin.

Yangi korxonani tashkil qilish quyidagi tashkiliy tamoyillar asosida amalga oshiriladi:

 korxonani tashkil qilish fikrining paydo bo`lishi;

 korxona ta`sischilarini tanlash;

 taklif qilinayotgan mahsulotga bozordagi talabni o`rganish;

 korxona Nizom jamg’armasini tuzish uchun moliya manbalarini aniqlash;

 korxonaning ta`sis hujjatlari va biznes-rejasini tayyorlash;

 davlat ro`yxatidan o`tish;

 muhr, shtamp va boshqa rekvizitlarni tayyorlash;

 soliq idoralarida ro`yxatdan o`tish.

O`zbekiston Respublikasining “Korxonalar to`g’risida”gi qonuniga asosan, korxonalar mulk egasi (egalari) yoki u (ular) tayinlagan vakillik idorasi, mehnat jamoasi yoki ta`sischilar guruhining qarori bo`yicha belgilangan qonun-qoidalarga asosan tashkil qilinishi mumkin.

Shuningdek, korxonalar agar korxona mulki egasi yoki u tayinlagan vakillik idorasining roziligi bo`lsa, faoliyat yuritayotgan korxona tarkibidan bir yoki bir necha tarkibiy bo`linmalarni, ushbu bo`linmalarning mehnat jamoalari tashabbusiga ko`ra, ajratib chiqarish natijasida ham tashkil topishi mumkin.

Korxona joriy va hisob-kitob raqamlari ochish va ular to`g’risidagi holatlarni tasdiqlash huquqiga ega bo`lgan, mustaqil huquqiy shaxs maqomidagi sho``ba korxonalari, filiallar, vakolatxonalar, bo`lim va boshqa tashkiliy bo`linmalarni tashkil qilishi mumkin.

Korxona qonun hujjatlarida belgilab qo`yilgan tartibda maxsus davlat idoralarida ro`yxatga olingan kundan boshlab tashkil qilingan hisoblanadi va huquqiy shaxs maqomiga ega bo`ladi.

Korxonani tashkil qilishdan tashqari, uning moliyaviy barqarorligi va samarali faoliyatini ta`minlash, bozor munosabatlari va raqobatchilik sharoitlarida juda muhimdir. Amaliyotdan

ko`rinib turibdiki, bu qoidalarga rioya qilmaslik natijasida korxonani tashkil qilishga ketgan barcha sa`y-harakatlar o`zini oqlamaydi hamda ijtimoiy ishlab chiqarish rivojlanishining mikro va makroiqtisodiy ko`rsatkichlariga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Ya`ni moliyaviy jihatdan barqaror bo`lmagan korxonalar endi tashkil qilingan yoki faoliyat yuritayotganligidan qat`inazar, bankrot korxonalar hisoblanadi.

Yangi korxona tashkil qilishdan asosan quyidagi maqsadlar ko`zlanadi:

 iste`molchilar talab qilayotgan mahsulot ishlab chiqarishni ko`paytirish va uni sotishdan foyda (daromad) olish;

 ishlab chiqarishga ish bilan band bo`lmagan aholini jalb qilish va shu orqali ish bilan ta`minlashdagi ijtimoiy muammolarni hal qilish;

 ishlab chiqarishga mavjud qo`shimcha resurslarni jalb qilish;

 fan-texnika yutuqlaridan foydalangan holda yangi sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish;

 yakka tarzda yoki hamkorlikda faoliyat yuritish uchun kichik korxona (o`rtoqchilik kabi) tashkil qiluvchi alohida fuqarolar yoki shaxslar guruhi a`zolarining shaxsiy ehtiyojlarini qondirish;

 ishlab chiqarishni mustahkamlash va rivojlantirish hamda bozor muhitini kengaytirish.