Sitologiya, gistologiya va embrionologiya fanidan

sarkolemma
(
sarcos
- go`sht, muskul), sitoplazma
(
sarkoplazma
), organellalar va ko`plab
o`zaklar mavjud. Shuningdek, 
sarkoplazma miofibrillalarga
umumlashgan qisqaruvchi ipchalar
saqlaydi.
Sarkolemmani
elekt-ron mikroskop
yorda-mida tekshirilganda u ikki
qavatdan iborat bo`lib, qavatlar orasida
kengligi 14-24 nm keladigan bo`shliq
borligi ko`rinadi.

---

O`zaklar
miofibrillalar tomonidan periferiyaga - sarkolemma
ostiga surib qo`yilgan. O`zaklar ayrim hollarda juft-juft bo`lib, 
yoki uzun zanjir hosil qilib joylashadi va bu amitoz bo`linishning
natijasidir. Oval shakldagi o`zaklar mayda donachalar holidagi
xromatin saqlaydi.
Sarkoplazma
o`zaklar va qisqaruvchi moddalar oralig`ini
to`ldirib turadi. Miofibrillalar va sarkoplazma o`rtasida teskari
miqdoriy nisbat mavjud: sarkoplazma ko`p muskullarda
miofibrillalar kam va aksincha. Tolasida sarkoplazma ko`p
muskullar uzoq vaqt charchamasdan ishlaydi, lekin kuchsizroq
qisqaradi, miofibrillalari ko`p muskullar katta kuch bilan
qisqaradi, lekin tez charchaydi. Sarkoplazmasi ko`p tolalar qizil, 
miofibrillalari ko`plari oq tolalar deyiladi.

---

Muskul tolalarini o`rab turuvchi
biriktiruvchi yumshoq to`qimaning yupqa
qatlamlari
endomiziy
deb ataladi. Uning
tolalari sarkolemmaga tutashadi. Muskul
tolalarining tutam (bog`lamcha)larini xuddi
shunday to`qimadan iborat
perimiziy
o`raydi. Butun muskulni tashqi tomondan
o`rovchi biriktiruvchi to`qima
epimiziy
deyiladi. Qon va limfa tomirlari hamda
kapillyarlar ana shu biriktiruvchi to`qima
orqali muskulga kirib boradi. Muskul
tolalariga afferent (sezuvchi) va efferent 
(harakatlantiruvchi) nerv tolalari borib
tutashadi.