Islom tashkiloti konferensiyasi
— 1969-yilning 25-sentabri-
da musulmon mamlakatlari davlat va hukumat rahbarlarining
Rabot (Marokash) shahrida bo‘lib o‘tgan konferensiyasida
tuzilgan tashkilotdir. Ushbu tashkilot a’zolari 54 ta mamlakatdan
iborat bo‘lib, hozirgi kunda Markaziy Osiyo davlatlari, jumladan,
1994-yildan boshlab 0 ‘zbekiston ham bu tashkilotga a’zodir.
ITKning maqsadi musulmonlar birdamligini mustahkamlashga
ko‘maklashish, siyosiy,
iqtisodiy, ij'timoiy, madaniy va ilmiy
sohalarda hamkorlik qilishdir. Shuningdek, irqiy kamsitishlarga,
kolonializmning barcha shakllariga chek qo‘yish, xalqaro tinchlik
va xavfsizlikni ta’minlashga oqilona yondashish, tashkilotga a’zo
mamlakatlar orasida va boshqa mamlakatlar bilan o‘zaro keli-
shuv, hamkorlikni rag‘batlantirish ITK faoliyatida muhim o‘rin
tutadi.
Xulosa qilib aytganda, BMT, YI, YXHT, SHHT, YevrAzES
kabi siyosiy tashkilotlar hamda Xalqaro valyuta fondi,
Jahon
banki, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki kabi yirik,
nufuzli xalqaro moliya va iqtisodiyot tuzilmalari dunyo hamja-
miyatining bugungi hayotida katta ahamiyat kasb etadi. Bu
xalqaro tashkilotlar bilan samarali hamkorlik kelgusida ham
0 ‘zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan bo‘lib
qolaveradi.
3. O‘zbekistonning tashqi siyosiy konsepsiyasi
Har bir davlatning tashqi siyosati uning ichki siyosati, ijti
moiy-iqtisodiy rivojlanish darajasi, xalqaro
munosabatlarda amal
qilayotgan tamoyillarga bo‘lgan munosabati, maqsadi va vazi
falari bilan belgilanadi. Tashqi siyosat davlatlar bilan diploma-
tik munosabatlar o ‘rnatish, xalqaro tashkilotlar qoshida
vakolatxonalar ochish yoki unga a’zo bo‘lish, turli darajalarda
o'zaro aloqalar o‘rnatish shakllarida amalga oshiriladi.
Tashqi
siyosatda o'zaro axborot almashish, ikki tomonlama va ko‘pto-
monlama shartnomalar va kelishuvlar imzolash, o‘zaro muno
sabatlar rivojiga xayrixohlik ko‘rsatishning boshqa vositalaridan
foydalanish ham mumkin.
Tashqi siyosat har bir zamonaviy davlatning bosh atributi,
fundamental jihati, ajralmas qismi va vazifasi hisoblanadi.
279
Chunki tashqi siyosat orqali davlat geografik-makoniy jihat
kasb qilish bilan birga o‘zini noyob tarixiy, sotsiomadaniy,
sivilizatsion
va nihoyat, geosiyosiy yaxlitlik sifatida ham
namoyon etadi.
Hozirgi dunyo taraqqiyoti shunday kechmoqdaki, bugun
har qanday davlat xalqaro siyosatda o‘z ustuvorligini faqat osh-
kora ma’rifly tashqi siyosat orqali saqlab turishi va shunga
yarasha legitimlikka erishishi mumkin.
Xalqaro siyosat
maydonida siyosiy jarayon tizimiga sezilarli ta’sir ko‘rsatish-
ning birdan-bir yo‘li — ma’rifiylik, ya’ni kuch ishlatishni mutlaq
inkor etgan tashqi siyosiy faoliyat bo‘lishi mumkin. Tashqi
siyosatni mafkuradan xoli etish xavfsizlikni ta’minlashning
muhim kafolati bo‘lib, uni muayyan mafkuraviy aqidalarga
emas, balki xalqaro huquqning barcha tan olgan qoida va
mezonlari asosida qurmoq lozim.
XX asrning oxirgi choragida jahonda ro‘y
bergan siyosiy
o'zgarishlar davlatlar tashqi siyosati, uning mazmun va xarak-
terida ham o‘zgarishlar yasadi. M a’rifiy xalqaro siyosatni
ta’minlashni ko'zlagan yangi jahon tartibotini shakllantirish
uchun keng ko‘lamli harakat boshlandi. Davlatlar tashqi
siyosatida ikki ijtimoiy-siyosiy tizim yoki «kapitalizm bilan
sotsializm» lageri, «o‘zaro kuch ishlatish», iqtisodiy, siyosiy,
harbiy hokimlikka erishish, tazyiq ko'rsatish, mamlakat ichidagi
n iz o la rn i q o 'llab -q u v v atlash em as,
balki d av latn in g
suverenitetini tan olish, xalqaro huquq normalariga tayangan
holda, xalqlaming erkinligini hurmat qilish asosida tashqi siyosat
olib borish amaliyotiga
0
‘tilmoqda1. Chunki so'nggi yillarda
jahonda yuz bergan voqealar dunyoning geosiyosiy strukturasi
va yo‘nalishini tubdan yangiladi,
jahon siyosatiga asta-sekin
bir guruh yangi suveren davlatlar kirib kelishi natijasida
davlatlararo siyosat va diplomatiya maydoni butunlay boshqacha
mazmun-mohiyat kasb etdi. Dunyo siyosiy xaritasida paydo
•bo‘lgan bu yangi davlatlar sotsialistik o‘tmishga ega bo‘lgan,
o‘z siyosiy mustaqilligini tinch yo‘l bilan qo‘lga kiritgan dav-
latlardir. Ular, asosan, Sharqiy Yevropa va sobiq Ittifoq hudu-
Download
Do'stlaringiz bilan baham: 
