Tabiatda azotning aylanishi

Tabiatda azotning aylanishi

Tabiiy fanlar fakulteti 202-guruh talabasi

Shermetova Shaxnozaning Umumiy mikrobiologiya

fanidan

Mustaqil ishi

Azot - Mendeleyev davriy sistemasidagi ettinchi element. Ikki valentlikni ko'rsatadi - III va V. Tabiatda u diatomik gaz (N 2), suvda kam eriydi. Atomlar orasidagi kuchli uchli bog'lanish tufayli azot faol bo'lmagan moddadir, u faqat qizdirilganda yoki katalizator ta'sirida reaksiyaga kirishadi

 1. Azot molekulasining tuzilishi.

• Element tuproqda, suvda, tirik organizmlarda murakkab moddalar tarkibida mavjud. Erkin azot atmosferada nisbatan barqaror, uning miqdori gazlarning umumiy hajmining 78 foizini tashkil qiladi. Azot suyuq va qattiq shakllarni olishi mumkin.
• Element aminokislotalar va oqsillarning, nuklein kislotalarning bir qismidir. DNKni qurish azotsiz mumkin emas

Tabiatdagi azot aylanishining sxemasini shartli ravishda ikki qismga bo'lish mumkin :

• Tabiatdagi azot aylanishining sxemasini shartli ravishda ikki qismga bo'lish mumkin :
• Yer osti
• Atmosfera.

Tuproq orqali azot aylanishi quyidagicha amalga oshiriladi:

• organik moddalarning (o'simliklar, hayvonlar) parchalanishi natijasida azot ammiakka aylanadi (NH 3);
• bakteriyalar ta'sirida ammiak azot kislotasiga oksidlanadi (HNO 3);
• nitrat kislota tuproq elementlari bilan reaksiyaga kirishib, kislotali tuzlar (nitratlar) hosil qiladi - CaCO 3, Ca (NO 3) 2;

o'simliklar nitratlarni o'zlashtiradi.

Yog'och yoki torf kabi organik moddalarning yemirilishi yoki yonishi natijasida azot atmosferaga ham chiqadi. Chaqmoq chaqishi natijasida azot kislorod bilan birikib, azot oksidi (II) - NO, so'ngra azot oksidi (IV) - NO 2 hosil qiladi.

Oksidlar suv bilan reaksiyaga kirishib, azot kislotasini hosil qiladi. U nitratlar hosil bo'lgan yomg'ir bilan birga tuproqqa kiradi.

Bundan tashqari, azotni biriktiruvchi bakteriyalar va ko'k-yashil suv o'tlarining ayrim turlari erkin azotni o'zlashtirishi mumkin. Azot biriktiruvchi bakteriyalar (azot fiksatorlari) o'simliklar bilan simbiozda. Masalan, tugun bakteriyalari dukkaklilarning ildizlarida yashaydi. Azot fiksatorlari azotni kislorod borligida yoki yo'qligida o'zlashtirishi mumkin, ya'ni. aerob yoki anaerob bo'lishi mumkin. Ular nitratlarni ham sintez qiladilar.

 2. Ildizlar tarkibida azot biriktiruvchi bakteriyalar. O'simliklar azotni faqat nitrat kislota tuzlari tarkibida o'zlashtirishi mumkin. Barglar bilan birgalikda azot birinchi navbatda o'txo'rlar tanasiga (birinchi darajadagi iste'molchilar), so'ngra - yirtqich hayvonlarga (ikkinchi darajadagi iste'molchilar) kiradi. Azot parchalanish paytida va karbamid tarkibida (CH 4 N 2 O) qaytadi.

3. Tabiatdagi azot tsiklining sxemasi.

Nitratlarning bir qismi atmosferaga qaytariladigan erkin azotgacha maxsus denitrifikatsion bakteriyalar bilan oksidlanadi. Kompleks birikmalardan erkin azotni olish jarayoni denitrifikatsiya deyiladi.

Organik moddalar parchalanib ketganda, ular tarkibidagi azotning muhim qismi ammiakka aylanadi, u tuproqda yashovchi uchayuvchi bakteriyalar ta'sirida keyinchalik azot kislotasiga oksidlanadi. Ikkinchisi tuproqdagi karbonatlar bilan, masalan, kaltsiy karbonat CaCO3 bilan reaksiyaga kirishib, nitratlar hosil qiladi: 2HN03 + CaCO3 \u003d Ca (NO3) 2 + COC + H0H

Tabiatda azot yo'qotilishini qoplaydigan jarayonlar bo'lmaganida mineral azotli birikmalarning uzluksiz yo'qolishi uzoq vaqt oldin Yer yuzida hayotning to'liq to'xtashiga olib kelishi kerak edi. Ushbu jarayonlarga, avvalambor, ma'lum miqdorda azot oksidlari hosil bo'ladigan atmosferada yuzaga keladigan elektr razryadlari kiradi; ikkinchisi suv bilan nitrat kislota beradi, u tuproqdagi nitratlarga aylanadi.

Tuproqdagi azotli birikmalarni to'ldirishning yana bir manbai bu atmosferadagi azotni o'zlashtira oladigan azotobakteriyalar deb ataladigan hayotiy faoliyatdir. Ushbu bakteriyalarning bir qismi dukkakli o'simliklarning ildizlariga joylashib, o'ziga xos shish paydo bo'lishiga olib keladi - "tugunlar", shuning uchun ularni tugun bakteriyalari deyishadi. Atmosfera azotini o'zlashtiradigan tugun bakteriyalari uni azotli birikmalarga aylantiradi, o'simliklar esa o'z navbatida ikkinchisini oqsillarga va boshqa murakkab moddalarga aylantiradi.

E’tiboringiz uchun rahmat