Talaba huquqi va vazifasi

Konda qazib olish ishlari - belgilangan hajmda, talab etilgan sifat bilan va minimal yo’qotishda qazib olish va tashish ishlarini o’z ichiga oladi.
Qazib olish ishlari quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi: foydali qazilmalarni qazish-yuklash, tashish, bir joyga to’plash yoki tushirish.
Konda qazib olish ishlarining samaradorligi - ma'dansiz tog’ jinslari qajmining qazib olingan foydali qazilma birligiga nisbati bilan aniqlanadi va bu nisbat qoplovchi tog’ jinsi koeffisienti deb ataladi.
Rekultivasiyaning maqsadi - hududdagi tabiiy sharoitni saqlash, buzilgan yer maydonlarini xalq xo’jaligi extiyojlariga yaroqli holga keltirishdir. Rekultivasiya paytida ma'dansiz tog’ jinslaridan hosil etilgan ag’darmalar tekislanib, ularga tuproq yotqiziladi, o’simliklar o’tkaziladi, tabiiy suv oqimlari tiklanadi va konni quritish uchun foydalanilgan skvajinalar yopilib, barraj va drenaj pardalari olib tashlanadi.


OCHIQ KON ISHLARIDA ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARI HAQIDA UMUMIY MA'LUMOTLAR.
Karerlarda kon ishlari ochish va qazib olish ishlari singari quyidagi ishlab chiqarish jarayonlaridan iborat (11.2-rasm).

11.2-rasm. Konchilik ishlab chiqarishning jarayonlari.


Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash.
Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlash jarayoni qazib olishning samaradorligini ta'minlash maqsadida, tog’ jinsining tabiiy holatini o’zgartirishga yo’naltirilgan jarayonni o’z ichiga oladi.
Tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlashda pog’onadagi qattiq tog’ jinslarini portlatish yordamida parchalanadi va o’rtacha qattiqlikdagi tog’ jinslari esa mexanik usul bilan parchalanadi.
Mexanik usul bilan maydalash portlatish usuli bilan maydalashga qaraganda ancha foydalidir, chunki unumdorligi yuqori, tannarxi kichik va ishdagi xavfsizligi yuqoridir. Mexanik usul bilan maydalashni mustahkamlik koeffisienti f=8 gacha bo’lgan tog’ jinslariga qo’llash mumkin.
Portlatib yumshatish usuli mustahkamlik koeffisienti f=8 dan yuqori bo’lgan tog’ jinslariga qo’llaniladi. Ochiq kon ishlari amaliyotida tog’ jinslarini qazib olishga tayyorlashda portlatib maydalash usuli keng qo’llaniladi. ning 5 xil ko’rinishi mavjud (11.3-rasm)






11.3-rasm. Portlovchi moddalarni tog’ jinsi massiviga qo’llash usullari (I) va zaryad turlari (II):
a - quyma zaryad; b va v – kamerali zaryad; g – qozonli zaryad; d – skvajinali zaryad.