Tema : Ilimiy stil ha’m onin’ o’zine ta’n o’zgeshelikleri Joba



Download 23,79 Kb.
bet2/5
Sana09.04.2022
Hajmi23,79 Kb.
#539697
1   2   3   4   5
Bog'liq
Ilimiy stil ha\'m onin\' o\'zine ta\'n o\'zgeshelikleri (lekciya)

2.So’ylew . Til stilleri
Til ilimpazlari stildi tildin’ tariyxiy rawjlaniwini’n’ dawaminda do’regen qubilis sipatinda qaraydi . Awizeki ha’m jazba tu’rde til arqali qatnastin’ tu’rli tarawlarinda onin’ ja’miyetlik xizmetlerinin’ keneyiwi , adebiy tildin’ rawajlani’wi menen til qurallarin tan’lap qollaniwdin’ nizamlilig’i do’reydi ha’m jetilisedi . Na’tiyjede tildin’ bir – birinen ayirilatug’in , bir – birine baylanisliq stillik tarmaqlari payda boladi. A’dette bul ha’rqanday milliy tildin’ tariyxiy rawajlaniw o’zgesheliklerine g’arezli .
Til ilimpazlari stilge til faktlerinen alip , tariyxiy ko’z qarasta aniqlama beriledi . Ma’selen , akademik V.V. Vinogradov til stillerin anay ya minaw a’debiyat yamasa jaziw janrina , anaw ya minaw turmis tarawina , belgili bir sociyalliq jag’dayg’a sa’ykes semantikaliq jaqtan bekitilgen , ekspressivlik jaqtan o’zgesheliklerin , maqsetli tu’rde sho’lkemlesken til qurallarinin’ sistemasi sipatinda qaraydi . Al professor A.N. Gvozdev uliwma xaliqliq til qurallarinin’ ku’ndelikli turmista qollaniliwin tu’rlishe iske asiwin yeske ala otirip , uliwma xaliq tili menen olardin’ til sistemasinda ayirim shaqapshalardin’ payda bolatug’in , olardin’ ortaq til qurallari menen birge o’zine ta’n , sol tarawda jiyi qollanilatug’in birliklerine iye yekenligin ko’rsetedi , bunday uliwma xaliqliq tildin’ tarmaqlarin til stili dep tanilatug’inlig’in aytadi .
Professor L. M. Efimov stil - bul til qurallarinin’ qollaniliw nizamliqlari , ja’mlesiw jag’dayi , o’zgeshe qurami arqali ajiratilatug’in tildin’ tariyxiy da’wirler dawaminda do’regen tarmaqlari dese , Yu. S. Stepanov til uslublarina minaday dep baha beredi : “ Ku’ndelikli ja’miyetlik turmis jag’dayinda adamlar paydalanatug’in til arqali qatnastin’ tu’rleri til stili , ya’ki funktsionalliq stil delinedi . Funktsionalliq stil degende tildin’ xizmeti , maqseti ko’zde tutiladi .

Solay yetip til stillerinin’ ajiratiliwi adamnin’ ja’miyetlik iskerligi tu’rlerinin’ tarmaqlarina su’yenedi . Til qurilisinin’ tu’rli ja’miyetlik jag’daylarda so’ylewshi ta’repinen tu’rlishe iske asiriliwi til stilleri dep belgilewge boladi .


Demek , til iliminin’ usi ku’nge shekem stil haqqinda tu’rlishe talqilar , tu’rlishe aniqlamalar orin alip kiyatir . Til stilleri birde jaziw janrina , turmis tarawina , belgili bir jag’dayg’a sa’ykes tan’lap qollanilatug’in til qurallarinin’ sistemasi sipatinda qaralsa , yekinshi bir jag’dayda ol belgili bir turmis tarawina ta’n o’zgesheliklerge iye xaliq tilinin’ tarmaqlari retinde bahalanadi . h.t.b.
Solayda til stiline baha beriwde biz akademik V. V. Vinogradov ta’repinen usinilg’an belgilerdi basshiliqqa aliwdi maqul ko’rip otirmiz . o’ytkeni stil bul haqqinda da tildin’ tariyxiy rawajlaniwinin’ barisinda turmis tarawlarina , til arqali qatnastin’ tu’rlerine , da’l jag’dayg’a baylanisli leksikaliq - semantikaliq , grammatikaliq ha’m t.b. booyinsha sol tarawg’a xizmet jag’inan biyimliligi menen qa’liplesken til qurallarinin’ sistemasi sipatinda ko’rinedi . Bulardin’ barlig’i da uliwma xaliqliq tildin’ qurilisindag’i jeke tarmaqshalardan ibarat .
Til iliminde tildin’ ja’miyetlik xizmetinen ken’eyiwine sa’ykes funktsionalliq stillerdin’ de rawajlanip baratug’ini , bul stillerdin’ , tiykarinan alg’anda , tildin’ so’ylesiw , xabarlaw ha’m ta’sir yetiw usag’an yen’ a’hmiyetli ja’miyetlik tiykarinda aniqlanbaqta . Ma’selen , V. V. Vinogradov o’zinin’ “ Stilistika teoriya poetisheskoy reshi . Poetika “ atli miynetinde minaday dep jazadi : “ Tildin’ pikirlesiw , xabarlaw ha’m ta’sir yetiw usag’an ja’miyetlik xizmetine baylanisli onin’ qurilisinda uliwma jobada minaday stiller bo’linip shig’iwi mu’mkin : Ku’ndelikli is qag’azlari stili ( pikirlesiw xizmeti ) , ku’ndelikli is qag’azlari stili , ra’smiy hu’jjetler ha’m ilimiy miynetler stili , publististikaliq ha’m ko’rkem bellestristikaliq stil ( ta’sir yetiw xizmeti ) .
Qaraqalpaq a’debiy tilinin’ funkcionalliq stillerin aniqlaw ha’m oni rawajlaniwi haqqinda so’z yetkenimizde , biz onin’ son’g’i da’wirde ja’miyetlik xizmetinin’ ken’eyiwine tiykarlanamiz . Usi ko’z qarastan tildin’ so’ylesiw , xabarlaw , ha’m ta’sir yetiw usag’an yen’ a’hmiyetli ja’miyetlik xizmetlerinin’ rawajlaniwi , sog’an baylanisli funkcionalliq stillerinin’ do’rewi ha’m qa’liplesiwin na’zerde tutamiz.
A’dette stil leksikaliq - semantikaliq kategoriya sipatinda da taniladi . Anaw ya minaw stilge sipatlama beriw , yen’ birinshi gezekte , sol tarawg’a ta’n leksika - semantikaliq birliklerdi , olardin’ rawajlaniw , qollaniw ayriqshaliqlarin aniqlaw arqali iske asadi . Sonliqtan da professor A. E. Efimov stildin’ basqa da belgileri menen bir qatarda onin’ leksikaliq birliklerdin’ tan’laniwin ha’m qollaniliwin , o’geshe semantikaliq bayawlarin , so’zlik qurami jag’inan shekleniwshiligin ha’m ayriwshalig’in , o’zgeshe frazeologiyasin , korkemlew qurallarinin’ qurami ha’m xizmeti boyinsha ha’r tu’rliligin duris ko’rsetip o’tedi .
Qaraqalpaq tili stillaerine baylanisli onin’ leksikaliq jaqtan rawajlaniw protseslerin u’yreniwde de ha’r qanday funkcionalliq stildin’ o’zine ta’n leksikaliq - semantikaliq ayriqshaliqlarin stillik qollaniliwin analizlew za’ru’r .



Download 23,79 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish