Temperaturani o‘lchash O‘lchash usullari

Qarshilik usuli 
chulg„amning o„rtacha temperatura qiymatini beradi.
Chulg„amning temperaturasi sovutish muhitidan qancha oshganligini 
quyidagi formuladan aniqlanadi: 
(
)
(1) 
bu yerda r
r
, r
x
– chulg„amning issiq va soviq temperatura holatidagi 
qarshiligi, Om; k– qarshilik temperaturasi 0
0 
C dagi koeffisientga (k = 235 mis 
chulg„am va 245 alumin chulg„am uchun) teskari bo„lgan kattalik; 
chulg„amning soviq holatidagi temperaturasi, 
0 
C; 
sovutish muhitining 
temperaturasi, 
0 
C . 
Aytib o„tish kerakki, chulg„am qarshiligi o„lchamlarini sovuq va issiq 
holatda olinadigan o„lcham natijalarni aniqligini oshirish uchun bitta komplekt 
moslamalardan foydalanish zarur.
O‘rnatilgan temperatura datchiklari usuli 
chulg„am yoki aktiv po„latning 
temperaturasini aniqlashda qollaniladi. Odatda, oltitadan kam bo„lmagan datchiklar 
teng ravishda elektr mashinaning pazlar o„qlari
yo„nalishidagi chulg„amning 
qizishi katta bo„lmagan qismlariga o„rnatiladi. Har bir datchik temperaturasi 
o„zgaradigan yuzaga tegib turishi va so„vutish muhitidan himoyalangan bo„lishi 
kerak. Temperatura o„zgartgichlar sifatida termoparalar, qarshilik termometrlari 
yoki termorezistorlar ishlatilinadi. 
Termoparalar joylashtirilgan yuzaning temperaturasini uning darajalash 
xarakteristikasiga binoan aniqlash kerak. Termoparaning sovuq tomoni atrof- 
muhit temperaturasi keskin o„zgarishidan himoyalangan bo„lishi kerak. Bir yoki 
ikki termoparalar mavjudligida EYK ichki qarshiligi 25 Om/mV dan kam 

---

bo„lmagan va 3 † 10 mV o„lchaydigan millivoltmetrda o„lchanadi. Metodik 
xatolikni (termopara qarshiligi) inobatga olish uchun millivoltmetr ko„rsatkichiga 
o„zgartirish kiritilishi lozim: 
( 
)
, (2) 
bu yerda U – termoparaning haqiqiy EYuK qiymati, mV; U
o„ 
– o„lchangan 
EYK qiymati, mV; r
v
, r
t
– millivoltmetr va termoparaning ichki qarshiliklari, Om. 
Ko„proq termoparalar ishlatilinganda, o„lchov kompensatsion usulda amalga 
oshiriladi. Qarshilik termometrlari joylashtirilgan joylarning temperaturasini 
termometr qarshiligini ko„prik yoki aynan shu uchun mo„ljallangan logometr
yordamida aniqlash bilan amalga oshiriladi. Eng katta olingan qiymatni 
temperaturaning oshishi deb qabul qilinadi.