Termiz davlat universiteti fuqarolik jamiyati

Mehnatni huquqiy jihatdan tartibga solish va uning tamoyillari.
Mehnat huquqi me’yorlari bilan tartibga solinadigan munosabatlarga mehnat huquqi munosabatlari deyiladi. Ammo bu ta’rif mehnat huquqi munosabatlari mohiyatini to‘la ochib bermaydi, chunki ularning ta’sir doirasiga kiradigan bir qator o‘ziga xos va farqli xususiyatlar hisobga olinmagan.
Birinchidan, mehnat huquqi munosabatlarida u yoki bu shaxs biror korxona, muassasa va tashkilotda ijtimoiy mehnatda qatnashish orqali o‘zining mehnat qilish huquqini amalga oshiradi.
Ikkinchidan, mehnat munosabatlari yuzaga kelishining yuridik asosi bir tomondan xodim, ikkinchi tomondan korxona, muassasa, tashkilot o‘rtasida tuzilgan mehnat shartnomasi yoki kontrakt hisoblanadi. Birinchisi ma’lum bir ishni bajarish majburiyatini oladi, ikkinchisi esa unga mehnat sharoitini yaratib berish va ishlagan ish haqini to‘lash majburiyatini oladi.
Uchinchidan, mehnat munosabatlari har ikki tomonning ixtiyoriy roziligi natijasida yuzaga keladi.
SHuning uchun mehnat huquqi munosabatlari deyilganda ixtiyoriy rozilik va mehnat shartnomasi yoki kontrakt asosida yuzaga keladigan fuqarolarning ijtimoiy mehnatda qatnashuvi bo‘yicha yuridik munosabatlarni tushunmoq kerak.
O‘zaro bog‘liq fuqarolik huquqiy munosabatlardan farqli ravishda mehnat munosabatlarining asosiy prinsiplariga quyidagilar kiradi:

• 
  xodimning mehnat jamoasiga mansub bo‘lishi va uning tarkibida jamoa oldida turgan vazifani bajarishda ishtirok etishi;
  
• 
  ma’lum mehnat turini bajarish, ya’ni yakka tartibda belgilangan aniq vazifani emas, balki ma’lum ixtisos, malaka, lavozim bo‘yicha hamma turdagi ishlarni bajarishi;
  
• 
  belgilangan mehnat intizomiga amal qilish (bunda xodim ichki mehnat intizomiga, ya’ni xodimlarni birgalikda faoliyat ko‘rsatish shartlariga bo‘ysunadi);
  
• 
  mehnat majburiyatining shaxsiy xonaki erda ekanligi, ya’ni xodimning shaxsi bilan bog‘liq ekanligi xususiyati.
  

Mehnat huquqi munosabatlarining mazmuni tomonlarining sub’ektiv huquq va majburiyati bo‘lib, xodimlarning asosiy huquqi va majburiyatlarini amalga oshirish va aniqlash imkoniyatini beradi. Respublika mehnat qonunchiligida xodimlar, ish beruvchilar, davlat manfaatlarini e’tiborga olgan xolda:

•