Tillashayx masjidi

ME’MORIY OBIDALAR
NURILLABOY SAROYI
Qo‘ng‘irotlar sulolasiga mansub Xiva xoni Muhammad Rahimxon II Feruz tomonidan o‘g‘li Asfandiyorxon uchun 1904-1912-yillarda bunyod etgan.
Nurullaboy saroyi Asfandiyorxonning sobiq rasmiy qabulxonasi (XX asrda). Bu saroy Nurullaboy degan shaxsning bog’i o‘rniga qurilgani uchun Nurullaboy saroyi deb ataladi.
Me’moriy obidaning qurilishida pishgan g‘isht, sement, tosh, tunuka va yog‘ochdan foydalanilgan.
Nurullaboy saroyi 9 ta katta-kichik xonalar, darvozaxona, saroy, qabulxona, arzxona, Madrasa, xizmatchilar uchun turar-joy, bog‘, gulzorli hovlilardan iborat. Majmuaga (185,6x143 m) janubdagi ariq ustiga qurilgan ko’prik orqali darvozadan kiriladi. Darvozaxonaning dalonida bir necha xonalar bor. Saroy to‘g‘ri to‘rtburchak tarhli (87,1x65 m), 4 hovlili, qal’aband devor (balandligi – 7,5 m) bilan o‘ralib, burjlar ishlangan. Uch hovlida 2 qavatli, janubiy-g’arbiy hovlida 1 qavatli xonalar joylashgan. Bosh tarzi darvozasi madrasa, turar-joy va arzxona bilan o‘zaro bog‘langan. Saroy shimolidagi 2 hovli ayvonlarning tomi ikkinchi qavat uchun o‘tish joyi vazifasini o‘taydi. Katta hovli saroyning shimoliy-g‘arbiy qismini egallagan. Hovlida quduq mavjud.
Qabulxona saroyning shimoliy-sharqida, o‘ziga xos yevropacha uslubda qurilgan. Bosh tarzi janubga qaratilgan, 1 qavatli, 7 xonasi bor. Old va orqa tomonli ayvonli.
ME’MORIY OBIDALAR
SHERG’OZIXON MADRASASI
Me’moriy obida Xiva xoni Sherg’ozixon tomonidan Xivadagi Ichan qal’a me’moriy obidalari tizimida 1719-1726-yillar oralig'ida bunyod etilgan.
Xiva shayboniylari sulolasi hukmronligi davrida qurilgan bu inshoot Xiva xoni Sherg‘ozixonning Xurosonga yurishi (1718) chog‘ida qurila boshlangan.
Me’moriy obidaning bunyod etilishida har xil o’lchamdagi xom va pishgan g‘isht, loy, yog‘och, maxsus “qir” qotishmasidan va shunga o‘xshash ashyolardan keng foydalanilgan.
Madrasaning bosh tarzi 2 qavatli. Ulkan peshtoq orqali kiraverishda gumbazli miyonsaroy, uning 2 burchagida chortoq tarhli, gumbazli masjid va darsxona joylashgan. Miyonsaroy tepasidagi kichik hujralar talabalar uchun yotoqxona bo‘lgan. Devorlariga tokcha, taxmon, kosamonlar ishlangan. Hovli atrofidagi 1 qavatli qator hujralar oidi ayvonli bo‘lib, hovli o‘rtasida hovuz joylashgan.
Madrasa Sharq me’morchiligi an’analarini o‘zida mujassainlashtirgan, to‘rtburchak tarhli, “Chor” uslubida bunyod etilgan.
Me’moriy obidaning o‘ziga xos tomoni - shundaki, uning ichki qismida maqbara ham bunyod etilgan. Maqbara madrasaning bosh tarziga tutash qilib qurilgan. Madrasaning g‘arbida qurilgan kichik xonaga xon jasadi dafn etilgan.
Madrasa bir vaqtnirig o‘zida maqbara vazifasini ham o‘tagan.