Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti, tabiiy, ijtimoiy fanlar va jismoniy madaniyat kafedrasi

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
IQTISODIYOT FAKULTETI, TABIIY, IJTIMOIY FANLAR VA JISMONIY MADANIYAT KAFEDRASI
,, METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA SERTIFIKATLASH” FANIDAN
Mavzu: O’lchash natijalarini qayta ishlash
Bajardi: Qurbonov A.
Tekshirdi: Isaqova E.
REFERAT
SAMARQAND - 2022
Режа:

• Ўлчашлар тўғрисида асосий таърифлар, тушунчалар.
• Ўлчаш жараёни ва Ўлчаш усули
• Ўлчаш натижаларини қайта ишлаш

• солиштириш,
• англаш,
• аниқлаш жараёни,
• унда ўлчанадиган катталик физик эксперимент ёрдамида, худди шу турдаги, бирлик сифатида қабул қилинган миқдори билан ўзаро солиштирилади

Ўлчаш деб
Биринчидан ўлчаш бу ҳар хил катталиклар тўғрисида информация ҳосил қилишдир;
иккинчидан, бу физик экспериментдир;
учинчидан - ўлчаш жараёнида ўлчанадиган катталикнинг ўлчов бирлигининг ишлатилишидир.
Катталикнинг сонли қийматини одатда ўлчаш амали билангина топиш мумкин
Ўлчашдан мақсад
ўлчанадиган катталик билан унинг ўлчов бирлиги сифатида қабул қилинган миқдори орасидаги (тафовутни) нисбатни топишдир
ўлчаш жараёнида ўлчашдан кўзда тутиладиган мақсад, яъни изланувчи катталик (ва ўлчаш объекти иштирок этади
- бу солиштириш экспериментини ўтказиш жараёнидир (солиштириш қандай усулда бўлмасин)

• Ўлчаш жараёни

- бу физик экспериментнинг аниқ маълум структура ёрдамида, ўлчаш воситалари ёрдамида ва эксперимент ўтказишнинг аниқ йўли

• Ўлчаш усули

3 Ўлчаш натижаларини қайта ишлаш
Ўлчаш натижаларини қайта ишлаш

• ўлчаш натижасини ўлчанадиган катталикни асли (чинакам) қийматига қанчалик яқин эканлигини аниқлаш,
• унинг ҳақиқий қийматини топиш,

Ўлчашлар ноаниқлиги:
ўлчаш натижалари билан боғлиқ бўлган ва ўлчанаётган катталикка етарли асос билан қўшиб ёзилиши мумкин бўлган қийматлар тарқоқлигини (сочилишини) тавсифловчи параметр.

• Стандарт ноаниқлик:

стандарт оғиш сифатида ифода этилган ўлчаш натижасининг ноаниқлиги.

• Тўлиқ ноаниклик:

Чегарасида ўлчанаётган катталикка етарли асос билан қўшиб ёзилиши мумкин бўлган қийматлар тақсимотининг катта қисми жойлашган ўлчаш натижаси атрофидаги оралиқни аниқловчи катталик.

Фойдаланилган адабиётлар

• Исматуллаев П.Р. ва бошқалар. Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш. Тошкент, 2011 й. 28.
• Абдувалиев А.А. и др. Основы стандартизации, сертификации и управления качеством. Ташкент, 2015.
• Абдувалиев А.А. и др. Основы обеспечения единства измерений. Ташкент, 2015.
• Рекомендация. ГСИ. Применение “Руководства по выражению неопределенности измерений”. Санкт-Петербург, 2010.
• Хакимов О.Ш. Метрология. Атамалар ва таърифлар.
• www.smsiti.uz
• ww.standart.uz
• www.uniim.ru