Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «tasdiqlayman»

Statistik kuzatish dastur – metodologik masalalari. Tayanch iboralari: kuzatish birligi va ob’ekti, kuzatish maqsadi va vazifalari, kuzatishni tashkil etish, kuzatish dasturi.

Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy masalalari quyidagilardan tashkil topadi: kuzatish maqsadi va vazifalari: kuzatish dasturi; kuzatish obyekti va birligi; kuzatish formulyari va yo'riqnoma.
Kuzatish dasturi - bu kuzatish davomida yig'ilishi kerak bo'lgan savollar yoki qayd qilinishi lozim bo'lgan belgilar va ko'rsatkichlar ro'yxatidir. U qisqa, tushunarli bo'lishi kerak va faqat aniq javob olinishi mumkin bo’lgan, shubha tug'dirmaydigan va bir-birining javoblarini nazorat qila oladigan savollardan tashkil topgan bo'lishi kerak. Dastur tuzish statistik kuzatishning eng og'ir va mas’uliyatli bosqichidir. Kuzatish obyekti- bu tekshirish o’tkaziladigan hodisa vajarayonlar yig'indisi yoki statistik ma’lumotlar qayd qilinadigan aniq chegara miqdori (oralig‘i)dir. Masalan, aholi ro'yxati o'tkazilayotgan bo'lsa. biz aniq belgilab olishimiz kerak, qaysi aholini ro'yxatga olmoqchimiz: mavjud aholinimi yoki doimiy aholinimi? Tijorat korxonalarini ro'yxatga olish uchun, oldin aniq bilishimiz kerakki, qaysi korxonalar tijorat korxonalari bo'lib hisoblanadi?
Kuzatish birligi - bu hisob asosi yoki kuzatishda qayd qilish belgisiga cga bo'lgan birlikdir. Kuzatish birligi bo'lib aholi ro'yxatida har bir shaxs, korxonalar ro‘yxatida har bir korxona hisoblanadi. Kuzatish birligi bilan to'plam birligini almashtirmasligimiz kerak. Ular ayrim vaqtda bir-biriga teng. Masalan, aholi ro'yxatida har bir shaxs ham kuzatish birligi, ham to'plam birligi hisoblanadi. Ayrim paytda ular o'zaro teng emas. Masalan, sanoat korxonalarida jihozlar ro'yxatga olinganda sanoat korxonasi kuzatish birligi, har bir jihoz esa, to'plam birligi bo'lib hisoblanadi.
Kuzatish formulyari - bu berilgan savollarga olingan javoblar lo'ldirilgan hujjat. U ikki xil bo'ladi: a) alohida shakldagi formulyar. Unga tijorat korxonasining yillik hisobotini misol keltirish mumkin. b) ro'yxat shaklidagi formulyar. Unda bitta emas. balki bir nechta hisob birliklari haqida ma'lumot keltiriladi.