Тошкент кимё-технология институти ёқИЛҒи ва органик бирикмалар кимёвий технологияси факультети

Масалалар ечиш намуналари.

Масала. Ўтказгич яқинидаги В ни ҳисоблаш. Бино деворидаги электр симида 25 Aток вертикал тепага ҳаракатланмоқда. Ўтказгичнинг шимолидан 10 см даги P нуқтада электр токига нисбатан магнит майдон индукцияси нимага тенг бўлади? (1-Р асм.)

Ечиш. Ўтказгич Р нуқтадан 10 см дан узоқда бўлганлигинии ҳисобга олиб, тенгламадан фойдаланиб магнит майдон индукциясини ҳисоблаймиз.

ёки 0.50 G (Гаус). Ўнг қўл қоидасига биноан, Р нуқтадаги майдон йўналиши ғарбни кўрсатади ( 1- Расмда ) .

Эсда тутинг. P нуқтадаги ўтказгич томонида ҳосл қилинган магнит майдон қиймати ерники билан бир ҳил. Шунинг учун компас P нуқтада шимол томонга эмас балки шимолий ғарбни кўрсатади. .


Масала. Икки паралел тўғри ўтказгич орасидаги масофа 10 см, улардан қарама қарши йўналишда мос равишда қуйидаги миқдорда электр токи ўтмоқда. Биринчи ўтказгичдан = 5.0 A ток 2-расимга биноан саҳифанинг ташқарисига ва = 7.0 A ток саҳифанинг ичкарига йўналган. Ўтказгичлар ўртасидаги масофанинг ярмидаги магнит майдони йўналишини аниқланг.


Ечиш. токга нисбатан магнит майдон чизиқлари ўтказгич атрофида ҳалқалар ҳосил қилади, ўнг қўл қоидага биноан I бизга (3-расм. ) ўтказгич атрофида соатга стрелкасига қарама қарши айланишини билдиради. токга нисбатан магнит майдон чизиқлари ўтказгич атрофида соат стрелкаси йўналиши бўйлаб айланади 2-расм. Ўртадаги майдонлар тепага йўналга 2- расмда кўрсатилгани каби , улар бирлашадилар. Ҳар бир ўтказгичдан ўртадаги нуқта 0.050 m узоқда жойлашган.

2-расм 3-расм
тенгламадан ва ларнинг қийматларини


бўлади.
Умумий майдон юқорига йўналган ва қиймати
га тенг.

1. Томонлари 2 см бўлган квадрат шаклидаги юкли рамка индукцияси бўлган магнит майдонида жойлашган. Индукция чизиқлари рамка текислигига ўтказилган нормал билан 30⁰ бурчак ташкил қилади. Рамкадан ўтаётган ток кучи 1 А. Рамканинг магнит моментини ва майдоннинг айлантирувчи моментини аниқланг.

Берилган:

____________

Ечиш.
Токли рамканинг магнит моменти қуйидаги формуладан аниқланади. S - рамка юзи, у масала шартига кўра a² га тенг, демак,


Ампер қонунига асосан магнит майдон токли рамкага жуфт куч билан таъсир этади. Натижада рамка магнит майдонида
бурила бошлайди ва айлантирувчи момент М_м вужудга келади,
яъни:
хисоблаш:
2. Диаметри D=1 мм бўлган мис симдан радиуси r₀=20 см ли айланма ток ясалган. Агар симнинг учларига 20 В кучланишли ток манбаи уланган (2-расм) бўлса, унинг марказида ҳосил бўлган магнит майдон индукциясининг йўналиши ва сон миқдорини аниқланг.
Берилган:

_____________
В=?
Ечиш:
Био-Савар-Лаплас қонунининг татбиқларига асосан айланма ток марказидаги магнит майдон индукцияси қуйидаги формуладан топилади:
(1)
бу ерда Гн/м; J- ўтказгичдан ўтаётган ток кучи ва r₀ - айланма ток радиуси. Ом қонунига асосан ток кучи,
(2)

бунда R - ўтказгич қаршилиги бўлиб,

(3)
га тенг: - ўтказгич узунлиги , S – ўтказгичнинг кўндаланг кесимининг юзи
Шундай қилиб, (1) формула қуйидаги кўринишга келади:

Ҳисоблаш:

Индукция вектори нинг бирлигини келтириб чиқарайлик: