Тошкент молия институти 21-мавзу. Миллий иқтисодиёт ва унинг макроиқтисодий кўрсаткичлари. Миллий ҳисоблар тизими маърузачи каландаров р

Бутун иқтисодиёт учун барча қўшилган қийматлар суммаси пировард товарлар ва хизматлар қийматига тенг келиши зарур.

ЯММ (ЯИМ)ни қўшилган қийматлар бўйича ҳисоблаш (шартли мисол)

№	Ишлаб чиқариш босқичлари	Материал ёки оралиқ маҳсулот нархи (сўм)	Қўшилган қиймат (сўм)
1.	Қўйчилик фермаси	600	600 (=600-0)

2.	Жунни қайта ишловчи корхона	1000
400 (=1000-600)
3.	Кўйлак ишлаб чиқарувчи	1250	250 (=1250-1000)
4.	Улгуржи савдо	1750	500 (=1750-1250)
5.	Чакана савдо	2500	750 (=2500-1750)
	Сотиш умумий қиймати	7100
	Қўшилган қиймат		2500

Номинал ва реал ЯММ (ЯИМ). Нарх индекси

Номинал ялпи миллий маҳсулот жорий йил нархларда, реал ялпи миллий маҳсулот эса солиштирма (доимий) яъни базис даврдаги нархларда ёки қатъий валюталарда ҳисобланади. Реал ялпи миллий маҳсулот кўрсаткичи маълум вақт оралиғида маҳсулот ишлаб чиқариш жисмоний ҳажмининг ўзгаришини баҳолаш имкониятини беради.

Номинал ялпи миллий маҳсулот ҳажмига таъсир кўрсатувчи омиллар:

• 
  ишлаб чиқариш реал ҳажмининг ўзгариши;
  
• 
  нарх даражасининг ўзгариши.
  

Реал ялпи миллий маҳсулот номинал ялпи миллий маҳсулотни нарх индексига бўлиш йўли билан аниқланади.

Реал ялпи миллий маҳсулот номинал ялпи миллий маҳсулотни нарх индексига бўлиш йўли билан аниқланади.

Агар нарх индекси миқдори 1,0 бирликдан кам бўлса номинал ялпи миллий маҳсулот кўпайиши, 1,0 бирликдан кўп бўлса камайиш томонга ўзгаради.

Нарх индекси жорий ва базис йиллардаги нархлар даражасини таққослаб аниқланади. Бунда икки хил нарх индексларидан фойдаланилади:

Нарх индекси жорий ва базис йиллардаги нархлар даражасини таққослаб аниқланади. Бунда икки хил нарх индексларидан фойдаланилади:

А) истеъмолчилик товарлари нарх индекси;

Б) ялпи миллий маҳсулот нарх индекси.

Биринчи ҳолда истеъмолчилик товарлар ва хизматларнинг маълум тўпламини ўз ичига олган «истеъмолчилик савати»нинг икки даврдаги (жорий ва базис) нархлари таққосланади.

Ялпи миллий маҳсулот нарх индексидан фойдаланганда, нафақат истеъмолчилик товарлари, балки инвестицион товарлар, давлат томонидан сотиб олинган ҳамда экспорт ва импорт қилинган товарлар нархларининг суммалари таққосланиб умумий нарх индекси аниқланади.

YaIM deflyatori (нарх индекси) indeksi 2016 yildagi narxlarga nisbatan 118,9 foizni tashkil etdi.

• 
  YaIM deflyatori (нарх индекси) indeksi 2016 yildagi narxlarga nisbatan 118,9 foizni tashkil etdi.
  

Нарх индексини аниқлаш формуласини қуйидагича тасвирлаш мумкин: Pi-нарх индекси Р1-жорий йилдаги нарх Р0-базис даврдаги нарх. Жорий йилда базис йилга нисбатан нарх даражасининг ўсиши инфляцияни, пасайиши эса дефляцияни кўрсатади.

http://hozir.org