Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

Download 2,68 Mb. bet 100/141 Sana 31.12.2021 Hajmi 2,68 Mb. #215227

Bog'liq
Iqtisodiyot nazariyasi Ma'ruzalar TFI @mustaqilishlar

Bu sahifa navigatsiya:

• Ishlab chiqarish xarajatlarining an’anaviy turkumlanishi
• ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI
• Ishlab chiqarish xarajatlarining bozor iqtisodiyotiga doir adabiyotlarda turkumlanishi.
• Tashqi xarajatlar korxona o’zi uchun zarur resurs va xizmatlarga to’lovlarni amalga oshirishi natijasida vujudga keladi-gan xarajatlardir.

XARAJATLAR TURLARI
Ishlab chiqarish xarajatlari							Muomala xarajatlari
Ish haqi	Xom ashyo xarajat-lari		yonilg’i va moylash materialariga xarajatlar		Amortizatsiya va h.k.		qo’shimcha muomala xarajatlari			Sof muomala xarajatlari

Ishlab chiqarish xarajatlarining an’anaviy turkumlanishi

Cof muomala xarajatlari (sotuvchi maoshi va boshqalar), marketing (iste’molchilar talabini o’rganish), reklama va shu kabi xarajatlardan iborat bo’ladi. Sof muomala xarajatlari tovar qiymatini oshirmaydi va ishlab chiqarish jarayonida yaratilgan tovarni sotgandan keyin olingan foyda hisobidan qoplanadi.

		ISHLAB CHIQARISH XARAJATLARI
Tashqi xarajatlar				Ichki xarajatlar
Ishchi kuchiga sarflar				Bino-inshoot amortizatsiyasi
Xom-ashyo xarajatlari				Mashina-uskuna amortizatsiyasi
Yonilg’i-energiyaga xarajatlar				Ijara haqi
Transport-aloqa xizmatlariga xarajatlar				Qarz pul mablag’lari va uning uchun foizlar
Bank tijorat xizmatlari uchun sarf xarajatlar				Me’yordagi foyda

. Ishlab chiqarish xarajatlarining bozor iqtisodiyotiga doir adabiyotlarda turkumlanishi.

Hozirgi zamon sarf-xarajatlar g’oyasi bo’yicha korxona ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan resurslar o’z resurslari yoki jalb qilingan resurslar bo’lishi mumkin. Shunga ko’ra xarajatlar ichki yoki tashqi xarajatlarga bo’linadi. Tashqi xarajatlar korxona o’zi uchun zarur resurs va xizmatlarga to’lovlarni amalga oshirishi natijasida vujudga keladi-gan xarajatlardir. Bunday xarajatlarga yollanma ishchilar ish haqi, xom ashyo va materiallar uchun to’lovlar, kredit uchun foiz to’lovlari, ijaraga olingan er uchun renta, transport xizmati va boshqa har xil xizmatlar uchun to’lovlar kiradi. Tashqi xarajatlar to’lov hujjatlari bilan rasmiylashtiriladi, shu sababli buxgalteriya xarajatlari deb ham ataladi.

Korxonaning o’ziga tegishli bo’lgan resurslardan foydalanishi bilan bog’liq xarajatlar ichki xarajatlar deyiladi. Bunday xarajatlar pul to’lovlari shaklida chiqmaydi. Shu sababli ichki xarajatlar darajasini baholash o’z resurslari qiymatini shunga o’xshash resurslarning bozor baholariga taqqoslash orqali amalga oshiriladi.

Mazkur korxona doirasida tadbirkorlik faoliyatini ushlab turish uchun zarur bo’lgan to’lov-normal (me’yoridagi) foyda ham, renta va ish haqi bilan birga xarajatlarning tarkibiy qismi hisoblanadi.

Sarf xarajatlarni ichki va tashqi xarajatlarga ajratish, korxona iqtisodiy faoliyati samaradorligini oshirish yo’llarini qiyosiy tahlil qilish imkoniyatini beradi.

Ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga bog’liqlik darajasiga qarab doimiy va o’zgaruvchi xarajatlar ham farqlanadi.

Download 2,68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: