Toshkent moliya instituti “Moliya” fani

(4)
bu yerda .
Misol. 300,0 ming sh.b. summani 10% stavka bo’yicha uzluksiz va oylik foiz hisoblashda ikki yil uchun oshirilgan qiymatlar orasidagi farqni toping.
Foizni uzluksiz hisoblashda oshgan summa quyidagicha bo’ladi:
,421 ming sh.b.
Oylik foiz hisoblashda oshgan summa quyidagiga teng:
= 366,117 ming sh.b.
farq esa quyidagicha:
366421 – 366117 = 304 sh.b.
Foiz marjasi daromad keltiruvchi aktivlar bo‘yicha foiz daromadlar bilan kredit tashkilotining majburiyatlari bo‘yicha foizli xarajatlari o‘rtasidagi farq tushuniladi. Foiz marjasining haqiqiy darajasi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Bu yerda: Mhaq - foiz marjasining haqiqiy darajasi;
Df - foizli daromad;
Xf - foiz to‘lovlari bo‘yicha xarajatlar;
Af - foizli daromad keltiruvchi aktivlar.
Foiz marjasining hajmiga ta’sir qiluvchi omillarga investitsion qo‘yilmalarining tarkibi va hajmi hamda ularning manbasi, to‘lovlar muddati, foiz stavkalarining foydalanilishi va ularning harakati kiradi.
Ta’minlangan va yuqori riskli ssudalarni uzoq va qisqa muddatlarda joylashtirish, shuningdek kreditlash hajmi daromad qo‘yilmalarni aniqlaydi. Foiz marjasining hajmiga kredit qo‘yilmalari va ularning to‘lov vaqtlari bo‘yicha manbasi nisbati, shuningdek foiz stavkalarini ko‘rib chiqish muddatlari ta’sir qiladi.
3. O’zgaruvchan foiz stavkasi
1-misol. Mamlakatdagi real iqtisodiy vaziyatni hisobga olgan holda, bank bir yilga 10 mln sh.b. miqdorida kredit berish uchun quyidagi shartlarni qo’ydi: dastlabki 60 kun uchun kredit foizi 20% ni tashkil qiladi; keyingi 60 kun uchun 22%, keyingi 60 kun uchun 24%, keyingi 60 kun uchun 26%, keyingi 60 kun uchun 28% va qolgan 65 kun uchun 30%. Bankka qaytarilgan summani aniqlang.
Agar t1 – r1 kredit foizi qo’llaniladigan kreditning 1-davri davomiyligi, r2 kredit foizi qo’llaniladigan 2-davr davomiyligi t2 va hokazo bo’lsa, u holda qaytariladigan summani quyidagicha aniqlash mumkin:

2-misol. Tovarning narxi 40% ga, keyin yana 25% ga kamaydi. Tovarning narxi boshlang’ich narxga nisbatan necha foizga kamaygan?
Pasayish foizlari r1 = 40% va r2 = 25% ga teng bo’lgani uchun, pasayish indeksi i1 = 0,4 va i2 = 0,25 ni tashkil qiladi. Tovarning yangi qiymati (1 - 0,4)(1 - 0,25) = 0,45 ni yoki eski narxning 45% ini tashkil qiladi, shuning uchun tovar narxi 100 – 45 = 55% ga kamaydi.
3-misol. Birinchi oyda tovar narxi 25% ga oshdi va ikkinchi oyda avvalgi darajasiga qaytdi. Tovarning yangi narxi necha foizga kamaydi?
Agar tovar narxi 100 sh.b. bo’lsa, qimmatlashgandan so’ng uning narxi 100*(1+0,25) = 125 sh.b. bo’lgan, keyin esa arzonlagandan so’ng yana 100 sh.b. bo’lib qolgan, ya’ni, uning narxi ga kamaygan.
4-misol. Bir yil mobaynida tovarning so’mdagi narxi 500% ga, xuddi shu tovarning dollardagi narxi esa 20% ga oshdi. Dollarning so’mga nisbatan kursi necha foizga o’zgargan?
Tovar narxi R so’m, keyin esa (6R) so’m, ya’ni, uning qiymati 500% yoki 6 martaga oshgan deb olsak, u holda dollar ekvivalentida tovar avval D $, keyin esa (1,2D) $ bo’lgan. Ayonki, inflyatsiyaga qadar dollarning so’mga nisbatan kursi ni, inflyatsiyadan so’ng ni tashkil qilgan. O’z navbatida, dollarning so’mga nisbatan kursi ni tashkil qilgan yoki 400 foizga oshgan.